ASBEST

Asbest minerali, lifsi yapısından dolayı çimento ürünlerine katıldığında beton içindeki çelik kafese benzer şekilde özel bağlayıcılık niteliğine sahiptir ve bu nedenle betonun mukavemetini artırmaktadır. Elektriğe ve ısıya karşı yalıtkanlığı, diğer yandan ateşe dayanıklılığı asbestin tüketim alanlarını belirleyen başlıca teknolojik özellikleridir. Bütün bu özelliklerinden dolayı asbest, 3000 den fazla endüstriyel ürünün yapımında kullanılmaktadır.

ANDALUZİT

Kimyasal Bileşimi, Al2SiO5


Kristal Sistemi, Ortorombik

Kristal Biçimi, Kristalleri prizmatik, kesitlerinde kare şekilli; masif, kompakt; sütunsal agregatlar halinde

İkizlenme, {110} yüzeyinde, nadir

Sertlik, 6.5 - 7.5

Özgül Ağırlık, 3.13 - 3.16

Dilinim, {100} belirgin

Renk ve Şeffaflık, Pembe, kırmızımsı kahverengi, gül kırmızısı, grimsi, yeşilimsi, mor, sarımsı; karbonat inklüzyonları içeren andaluzitlerin kesitlerinde koyu renkli çapraz bir figür gözlenir (Kiyastolit); Şeffaf - opağa yakın

Çizgi Rengi, Renksiz

Parlaklık, Camsı - yarıcamsı

Sillimanit, andaluzit ve disten susuz aluminyum silikat polimorflarını içerirler ve genel olarak sillimanit grubu mineralleri olarak bilinirler. Bu mineraller, yüksek sıcaklıkta oluşan yüksek refrakter performanslı mullit fazlarını oluşturdukları için çoğunlukla refrakter endüstrisinde tüketilirler. Bu faz yüksek sıcaklık dayanımı ile kimyasal ve fiziksel aşınma direnci gösterir. Bu özellikler yüksek sıcaklık ve kimyasal aşınma direnci refrakter sanayiinde istenen özelliklerdir. Refrakter tuğla, monolitik uygulamaları, çelik ve cam endüstrisinde uygulamaları yaygındır. Çimento fırınlarında, demir çelik fırınlarında, petrokimya endüstrisinde ve seramik endüstrisinde kullanımı genişlemektedir

ALUNİT

Kuvars içeriğinden dolayı antik çağlarda değirmen taşı olarak kullanılan alunit cevherleri, 13. yüzyılda ilk kez Izmir-Foça’da şap üretimi için kullanılmıştır. Günümüzde ise, Al-sülfat (Al2(SO4)3) şapa tercih edilmektedir. Diğer taraftan alunit cevheri, değerli bir potasyum gübresi (K2SO4) kaynağı olarak kullanılmaktadır. Ayrıca amonyum sülfat veya fosfatla karışık gübre üretiminde kullanılmaktadır. Alunit ve aluminyum sülfatın kullanım alanları şunlardır :


- Gübre sanayii,

- Aluminyum üretimi,

- Çimento sanayii,

- Eczacılık ve tıp,

- Deri sanayii,

- Tekstil sanayii,

- Kağıt sanayii,

- Koku ve renk giderici olarak,

- Suların arıtılmasında,

- Alçı katkı maddesi olarak,

- Şeker sanayiinde,

- Yangın söndürücülerde katkı maddesi olarak,

- Boya, lak ve vernik imalatında.

Uranyum

Uranyum




Sembol: U

Atom Numarası: 92

Atomik Yığın: 238.0289 amu

Erime Noktası: 1132.0 °C (1405.15 °K, 2069.6 °F)

Kaynama Noktası: 3818.0 °C (4091.15 °K, 6904.4 °F)

Proton ve Elektron Sayısı: 92

Nötron Sayısı: 146

Sınıfı: Aktinitler (Yeryüzünde nadir bulunuyor.)

Kristal Yapısı: Orthorhombic

Yoğunluk: 18.95 g/cm3

Bulunuş Tarihi: 1789

Buluşu Yapan: Martin Klaproth



Peşblend ile çalışmakta olan Alman kimyacısı Martin Klaproth 1789’da, bilinmeyen bir elementin varlığını fark etti. 1841 yılında da Fransız kimyacısı E.M. Peligot, bu yeni elementi ayırt ederek daha önce ileri sürülmüş varsayımı doğruladı. Bir metal olan bu yeni elemente Uranüs gezegeninden esinlenerek uranyum (U) adı verildi. 1872’de Mendeleyev, uranyumun doğal elementlerin en ağırı olduğunu önce varsaydı, daha sonra da kanıtladı. Birkaç yıl sonra, Fransız fizikçisi A.H. Becquerel, uranyumun radyoaktif bir madde olduğunu buldu ve böylece, kendiliğinden oluşan nükleer dönüşümle ilgili sistematik çalışmaların temelini atmış oldu. Bir bakıma, simyacıların düşleri gerçekleşmişti: Bir element, başka bir elemente dönüştürülebilecekti. Alman fizikçisi O Hahn ve F. Strassmann’ın 1939’da uranyumun bölünebilme özelliğini bulmalarından sonra, bu metal, sanayi açısından önem kazandı.

M.S. 79 yıllarında bilinen ve uranyum oksit kapsamı %1’ den çok olan sarı cam, İtalya’da Napoli yakınlarında bulunmuştur. O halde uranyumun yüzyıllarca kullanıldığı, ama aynı süre boyunca özelliklerinin bir giz olarak kaldığı söylenebilir. Daha yakın dönemlerde, uranyum filizleri saat ve aygıt göstergelerinin boyanmasında kullanılan bir radyum kaynağı yerine geçiyordu. Günümüzde ise uranyum, dünya ticaretinde ve siyasetinde son derece önemlidir. Atom bombasını (anında fizyononun bir örneği) ve nükleer reaktörleri (denetimli fizyon) olanaklı kılmıştır. Nükleer reaktörler, ucuz elektrik gücünü gerçekleştirmenin yanısıra, maddenin kökenini incelemekte güçlü bir araştırma gereci oluşturmuştur.

Atom reaktörlerinden bir yandan çok sayıda nötron üretilirken, benzer biçimde, çok büyük bir enerji de açığa çıkar. Hem atom bombası, hem de nükleer reaktörler, uranyum-233 ve uranyum-235’-238’in plütonyum izotoplarından çıkan enerjiyi kullanır. Bu çekirdeklerden birine bir nötron çarparsa, çekirdek daha hafif iki çekirdeğe bölünür, aynı anda da, iki yada üç başka nötron ile büyük miktarda enerjiyi açığa çıkarır.













Her elementin sol alt yanındaki sayı atom sayısıdır. Bunun üstündeki sayı ise atom ağırlığıdır. E, serbest bırakılan enerjidir; buradaki E, 200 Mev (milyon elektrik volt) düzeyindedir.

Bu tepkimede oluşan çekirdekler her zaman aynı olmadıkları gibi, üretilen nötronlar yada serbest bırakılan enerji de değişmez değildir. Serbest bırakılan enerjinin büyüklüğü, tepkinlerin kütle toplamının, bölünme ürünlerininkinden daha büyük olmasından ileri gelir. Kütleler arasındaki farklılık, Einstein’ın tanımladığı bağıntılara göre, enerjiye dönüştürülmüştür.

Bölünme tepkimelerinde, her çekirdek 2,5 kadar nötron üretir; bunlar sırasıyla, başka çekirdeklere benzer tepkimeler oluştururlar. Sonuç, kütlenin tümünü birkaç saniye içinde bölünme ürünlerine dönüştüğü zincirleme bir tepkimedir. Bu olay doğada oluşmaz; çünkü uranyum-235 (bölünebilir uranyum), doğal uranyum filizinin yalnızca %0,71’ini oluşturur. Küçük oranlarda, arı uranyum-235 söz konusu olduğunda, serbest kalmış nötronlar, daha çok bozunmaya yol açabilecek olanları sayıcı geçerler. Bununla birlikte, maddenin ağırlığı kritik bir kütleye ulaşınca, nötronların çekirdeklere karşı ilgisi kararsızlaşır. Her çekirdeğin iki nötronu serbest bırakabileceğini varsayarak, bunların her biri, iki çekirdekle daha iyi çarpışabilir. Birkaç saniye içinde oluşan bu işlem, tüm kütle bir atom patlaması yaratana kadar fizyonu geometrik biçimde sürdürür. Bu atom bombasının temelidir. Her biri kritik kütleden daha az miktarda olan fizyona uğrayabilecek iki madde, nötron bir siperle birbirinden ayrı tutulur. Bu iki nicelik bir araya getirildiği zaman, kritik kütle aşılır ve yukarıda anlatılan nükleer tepkime oluşur.

Bir atom patlaması, denetimsiz bir tepkime olarak tanımlanır. Nükleer reaktörlerde nötronların sayısına karşı fizyona uğrayabilir madde, denetim altında tutulur. Nükleer reaktörün <>ını kapsayan kalbi, uranyum çubuklarından oluşur. Uranyum ya elementsel halde yada oksidinin bir alaşımı halindedir. Yüksek ısılara dayanıklılık gerektiğinden, çubukların mekanik özelliklerini arttırmak için alaşımlar kullanılır. Her durumda, nükleer yakıt, nötronların hızını azaltan bir aracı ile (grafit, ağır su, berilyum oksit yada silisyum karbür gibi) sarılır. Uranyum-235, <> nötronlarla daha kolay fizyona uğrayabilir. Uranyum-238 ise, plütonyuma dönüştürüldükten sonra, yalnızca yüksek enerji nötronlarıyla bölünür.

Nötronları denetim altında tutmak ve patlamalarını önlemek için, kadmiyum türünden, nötronları soğuran bir madde, reaktördeki fizyon maddesinin içine karıştırılır. Nötron kaynağının etkisi altında bırakılan <> maddenin oranına göre, tepkime isteğe bağlı olarak hızlandırılabilir yada yavaşlatılabilir. Reaktörün çevresindeki alanı zararlı ışınımdan korumak için, reaktör kurşun, beton, grafit yada başka maddelerden yapılmış kalın zırhla çevrilir. Herhangi bir korunması olmayan bir yüksek enerji reaktöründe çalışan görevliler, ışımadan korunmak için en az 8 km uzakta durmalıdırlar.



























REZERV KATEGORİLERİ

<80$/KgU 80-130$/KgU

ÜLKELER GÖRÜNÜR MUHTEMEL GÖRÜNÜR MUHTEMEL

A.B.D 102.000 0 254.000 0

ALMANYA 600 1.600 4.000 5.700

ARJANTİN 8 .740 540 4.000 1.950

AVUSTRALYA 469.000 264.000 60.000 126.000

AVUSTURYA 0 700 0 1.000

BELÇİKA 0 0 0 0

BREZİLYA 162.000 94.000 0 0

CEZAYİR 26.000 0 0 0

DANİMARKA 8.000 0 8.000 16.000

ENDONEZYA 4.320 0 0 0

FİNLANDİYA 0 0 1.500 0

FRANSA 23.800 4.200 15.700 3.900

GABON 11.000 1.300 4.650 8.300

GÜN. AF.CUM. 247.600 51.800 96.800 30.800

HİNDİSTAN ? ? 66.150 ?

İNGİLTERE 0 0 0 0

İSPANYA 17.850 0 21.150 9.000

İSVEÇ 2.000 1.000 2.000 5.300

İTALYA 4.800 0 0 1.300

JAPONYA 0 0 6.600 0

KANADA 146.000 149.000 68.000 80.000

KORE 0 0 11.800 3.000

MACARİSTAN 1. 620 9.100 1.500 9.150

MEKSİKA 0 0 1.700 700

NAMİBYA 84.750 30.000 16.000 23.000

NİJER 166.070 295.770 6.650 10.000

PERU 1.790 1.720 0 140

PORTEKİZ 7.300 1.450 1.400 0

SOMALİ 0 0 6.600 3.400

TÜRKİYE 0 0 9.129 0

YUNANİSTAN 300 6.000 0 0

ZAİRE 1.800 1.700 0 0

ZİMBABWE 1.800 0 0 0

TOPLAM 1.499.140 913.880 617.329 338.640

TABLO-1: 1991 Yılı İtibariyle, Dünya Uranyum Rezervleri (Ton U))



































































































Türkiye'nin uranyum rezervi :



Türkiye'de Karadeniz tabanındaki genç çökellerde 3-6 ppm, Van gölü tabanında 0.1-0.5 ppm konsantrasyonlarında uranyum bulgulanmıştır. Fosfat kayalarında da bir miktar uranyum bulunmakta olup, Mazıdağ yataklarında uranyum konsantrasyonu 50-60 ppm arasındadır. Ayrıca, değişik kömür yataklarından (Elbistan, Beypazarı, Orhaneli, Çan) alınan kömür örneklerinin küllerinde 100 ppm, Şırnak asfaltitlerinde ise 200 ppm uranyum birikimleri saptanmıştır.

Türkiye'nin bilinen yatakları ile ekonomik uranyum üretimi günümüz teknolojisinde söz konusu değildir. Dünya Enerji Konseyi tarafından hazırlatılan "Survey of Energy Resources 1998" raporunda belirtildiğine göre, bugün maliyeti 80 ABD $/kg'ın altındaki yatakların işletilmesine karşın, Türkiye'deki rezervden yapılacak üretim maliyeti için 80-130 ABD/$/kg değeri verilmektedir. 1979 yılında 120 ABD $/kg olan U3O8 fiyatının daha sonraki yıllarda 40 ABD $/kg düzeylerine kadar düşmesi, dünyanın çeşitli ülkelerinde olduğu gibi Türkiye'de de uranyum aramalarını durdurmuştur. Geleceğin vazgeçilmez ve önemli enerji kaynağı olması nedeni ile çok büyük harcamalara girişmeksizin uranyum aramalarının sistemli biçimde sürdürülmesinde yarar görülmektedir.

Bugüne kadar bulunan rezervlerin, Türkiye'nin gerçek uranyum rezervini yansıtmadığı görüşü egemendir. Özellikle Güney Marmara ve Doğu Karadeniz bölgelerinde yapılacak yeni aramalarla uranyum yatakları bulunması olasılığı vardır. Bir uranyum yatağının aranmasından üretimine kadar yaklaşık 10 yıl geçmektedir. Türkiye'de ilk nükleer santral ihale aşamasında olmakla birlikte, 2010 yılından sonra nükleer santrallerin payı artacağından ayrıntılı aramalara yeniden ve bir an önce başlanılmasında yarar vardır.

Türkiye'de aramalar sonucunda 9.129 Ton uranyum bulunmuştur. Bulunan uranyum yataklarının tenör ve rezervleri aşağıda verilmiştir.

* Köprübaşı: %0,4-0,05 U3O8 ortalama tenörlü, 1.351 Tonu Kasar tipi, 1.201 Tonu Taşharman tipi, 300 Tonu Ecinlitaş tipi olmak üzere toplam 2.852 Ton görünür rezervi vardır. Cevher, Neojen yaşlı sedimanlar içindedir.

* Fakılı: %0,05 U3O8 ortalama tenörlü, 490 Ton görünür rezervi vardır. Cevher, Neojen yaşlı sedimanlardadır.

*Küçükçavdar: %0,04 U3O8 ortalama tenörlü, 208 Ton görünür rezervi vardır. Cevher, Neojen yaşlı sedimanlardadır.

* Sorgun: %0,1 U3O8 ortalama tenörlü, 3.850 Ton görünür rezervi vardır. Cevher, Eosen yaşlı sedimanlardadır.

* Demirtepe: %0,08 U3O8 ortalama tenörlü, 1.729 Ton görünür rezervi vardır. Cevher, Paleozoyik yaşlı şistlerdeki fay zonlarındadır.



Yukarıda adı geçen sahaların;

- Ortalama tenör ve rezervleri, aranıp bulundukları yıllarda dünyaca kabul edilen ekonomik sınırlarda olmasına rağmen, bugün için bu sınırların (min.2000 ppm) oldukça altında kalmaları,

- Rezervlerin oldukça küçük miktarlarda olması nedeniyle, gerekli olan küçük kapasiteli tesislerin ekonomik olarak çalıştırılmasının güçlüğü,

- Dünya uranyum fiyatlarının, özellikle son yıllardaki düşüklüğü ve bu düşüşün devam etmesi (17-20$/Kg U), gibi nedenlerle ekonomik olarak değerlendirilmelerinin mümkün olmadığı tespit edilmiştir. Söz konusu jeolojik anomalilerin uranyum yatağı olarak işletilebilmesi için, rezervin kısıtlılığını dikkate almaksızın, uranyum fiyatlarının minimum 130$/KgU'a ulaşması gerekmektedir.



Saha Tenör

(U3O8) Rezerv

(U3O8)

Salihli – Köprübaşı 0,05 2852

Eşme – Fakılı 0,05 490

Söke – Küçükçavdar 0,04 208

Söke - Demirtepe 0,08 1729

Yozgat – Sorgun 0,1 3850

TOPLAM 0,32 9129









TABLO 2 : Türkiye’deki Uranyum (U) Rezervi

































TABLO 3: Uranyum üreticisi ülkelerin yıllara göre üretimleri



ÜLKE 1987 1988 1989 1990 1991

A B D 5.000 5.040 5.320 3.420 3.500

ARJANTİN 95 142 52 9 60

AVUSTRALYA 3.780 3.532 3.655 3.530 3.700

BREZİLYA 0 18 35 5 0

FRANSA 3.376 3.394 3.241 2.841 2.508

GABON 800 930 870 700 700

G.AFRİKA 3.963 3.800 2.943 2.487 1.750

HİNDİSTAN 200 200 200 200 230

İSPANYA 223 228 227 213 212

KANADA 12.440 12.393 11.323 8.729 8.940

NAMİBYA 3.540 3.510 3.077 3.211 2.500

NİJER 2.970 2.965 2.962 2.831 2.960

PORTEKİZ 141 159 128 111 32

TOPLAM 36.528 36.311 34.033 28.287 27.092



















































Filizleri Ve İşlenmesi :



Uranyumun ana kaynağı peşblend’ dir. Farklı bileşimleri olan bu uranyum oksidin genel formülü (UO2) x (UO3)’ dir. Sanayi açısından önemli yataklarının dağılımı yaygındır : Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Kanada, ABD, Çekoslovakya, Portekiz v.b. İkincil kaynakları daha çok fosfatlar ve vanadatlardır. Bunlar uranyumun yanı sıra başka metalleri de kapsarlar. Bu filizler arasında brannerit ((U, Ca, Pe, Th, Y)3 (Ti5O16) A.B.D. ve Kanada’da, davidit ((Fe, Ce, U) (Ti, Fe, V, Cr )3 ( O, OH7 ) Avustralya’da, autunit ( Ca (UO2)2(PO4)2 . 10-12H2O) ve karnotit (K2(UO2)2 (VO4)2 . 8H2O) A.B.D.’ nde, tinyamunit (Ca(UO2)2 (VO4)2 . nH2O) ise Sibirya da bulunur.

Günümüzde yalnızca zengin uranyum yatakları işletilmekte, pek o kadar verimli olmayanlar ise gelecekteki ihtiyaçları karşılamak için saklanmaktadır. Uranyum rezervlerinin milyonlarca tonun üstünde olduğu sanılmaktadır. Bu, zengin bir enerji kaynağı demektir. Çünkü, 452 gr 235U’nun 1000 ton kömürden çok potansiyel ısı enerjisi vardır.

Uranyum, parçalanmış filizlerinden, güçlü asitler yada alkaliler içinde sindirilerek özütlenir. Asit ya alkalinin seçilmesi, metalin yükseltgenme basamağına ve filizin doğal özelliğine bağlıdır. Asit çözeltileri, uranil iyonu (UO22+ ) ve metalsi U3+ , U4+ , iyonlarını üretir. Alkali işlemde, sodyum yada amonyum karbonatlar ve bikarbonatlar, uranil karbonat karmaşığının [UO2(CO3)3] 4- tuzlarını oluşturmak için kullanılır. İyon alış-verişi yada çözücü özütlemesiyle, uranyum, xU2O7 bileşiği olarak çökelir; UO3 okside kadar arıtılır; sonra, hidrojenle- nükleer yakıt olarak kullanılabilen UO2’ ye indirgenir.

Hidroflüerik asitle işlem gördüğü zaman UO2, UF4 üretir. Bu da UF6’ ya flüorlaşabilir. Önceki bileşik kalsiyum yada magnezyumla asıl uranyuma indirgenebilir. UF6, 235U’ yu zenginleştirmek için kullanılır.







ŞİRKET ÜRETİM MİKTARI (Ton U) Toplam İçindeki % Pay

COMECO 9 117 %20

COGEMA 12 247 %30

RTZ 9 117 %20

TABLO 4 : Bu şirketlerin üretim yaptıkları ülkeler

COMECO : Kanada

COGEMA : Avustralya, Kanada, Nijer, Fransa, Gabon, ABD

RTZ : Avustralya, Kanada, Namibya, Güney Afrika Cumhuriyeti, ABD























Diğer Rezervler :



Uranyum kaynakları görünür ve muhtemel olarak, üretim maliyetleri dikkate alınarak sınıflandırılırlar. Bu maliyet kategorileri günümüzde OECD/NEA ile IAEA tarafından Kg'ı 80 ABD dolarına kadar maledilen, Kg' ı 80-130 ABD doları arasında maledilebilen şeklinde belirlenmiştir.

1991 yılı itibariyle dünyada :

Kg' ı 80 ABD dolarına kadar maledilebilen :

GÖRÜNÜR : 1.499.140 Ton,

MUHTEMEL: 913.880 Ton;



Kg’ ı 80-130 ABD doları arasında maledilebilen :

GÖRÜNÜR : 617.329 Ton,

MUHTEMEL : 338.640 Ton; uranyum rezervi vardır.



Üretim



Üretim Yöntemi ve Teknoloji :



Cevher yatağının tenör ve rezerv durumuna göre ekonomik derinliğe kadar yeraltı işletmesi veya açık işletme ile çıkarılan cevhere karıştırmak veya yığın asit özütleme uygulanmaktadır. Elde edilen çözeltideki uranyum SX veya IX yöntemleri ile konsantre edilmekte, amonyak veya MgO ile sarı pasta şeklinde çöktürülmektedir.



Ürün Standartları :



Uluslararası piyasalarda sarı pastanın en az %60U içermesi istenmekte ve arıtılmış bir uranyum bileşiğinde, diğer elementlerin toplamının, 1gr uranyum için 300ppm'den fazla olmaması gerekmektedir.





Tüketim

Uranyumun tek tüketim alanı nükleer yakıt yapımı ve dolayısıyla nükleer santrallerdir.

Elektrik üreten bir nükleer santrale sahip olmayan Türkiye'de, bugün inşaatına başlansa dahi, 2000 yılından sonra devreye girebilecek 1000 MWe'lık santralde, yılda 150 ton kadar uranyum tüketilecektir.



















TABLO 5 : Yıllar itibariyle, Dünyada Uranyum Tüketimleri (Ton U)



ÜLKELER 1987 1988 1989 1990 1991

A B D 13.340 12.800 13.730 11.400 16.000

ALMANYA 3.300 3.300 3.300 3.300 3.300

ARJANTİN 100 100 100 147 150

B D T ? ? 6.800 7.000 7.500

BELÇİKA 960 960 950 950 950

BREZİLYA 110 110 110 110 140

BULGARİSTAN ? ? 700 700 700

ÇEKOSLOVAKYA ? ? 730 730 930

ÇİN 0 0 0 0 50

FİNLANDİYA 270 270 480 572 485

FRANSA 5.900 6.500 7.200 7.200 7.300

G.AFR. CUM. 270 270 270 270 270

HİNDİSTAN ? ? 220 220 255

HOLLANDA 100 100 95 95 95

İNGİLTERE 2.400 2.300 1.900 2.000 2.000

İSPANYA 1.301 1.393 1.100 1.124 1.233

İSVEÇ 1.300 1.400 1.400 1.400 1.500

İSVİÇRE 570 529 529 570 570

JAPONYA 4.900 5.300 6.600 6.900 7.100

KANADA 1.600 1.700 1.800 1.900 1.900

KORE 500 500 1.040 1.158 1 23

MACARİSTAN ? ? 420 40 420

MEKSİKA ? ? 145 111 120

PAKİSTAN ? ? 15 5 15

ROMANYA 0 0 0 0 75

SLOVENYA ? ? 102 102 102

TOPLAM 36.921 37.532 49.736 48.394 54.378



































































TABLO 6 : Bazı Eski Doğu Blok'u Ülkelerinin Görünür Uranyum Rezervleri (Ton U)





























TABLO 7 : Yıllar İtibariyle, Dünyada Uranyum Arama Harcamaları (1.000 ABD$ ) (1990 Fiyatlarıyla)

ÜLKELER 1987 Öncesi 1987 1988 1989 1990

A B D 2.529.000 22.000 22.100 16.900 19.200

ALMANYA 109.165 5.800 3.000 0 8.900

ARJANTİN 43.091 87 484 642 478

AVUSTRALYA 345.000 18.000 20.360 17.460 11.780

BELÇİKA 1.250 330 105 ? ?

BREZİLYA 189.920 - - - -

DANİMARKA 4.350 - - - -

ENDONEZYA 8.187 229 206 222 365

FİNLANDİYA 14.487 109 30 47 ?

FRANSA 670.546 55.143 47.020 33.046 32.472

GABON 85.261 ? ? ? ?

G.AFR. CUM. 108.993 ? ? ? ?

HİNDİSTAN 110.210 13.430 13.664 12.803 15.138

İNGİLTERE 2.600 - - - -

İSPANYA 121.691 990 1.224 1.881 2.523

İSVEÇ 46.870 - - - -

İSVİÇRE 3.868 - - - -

İTALYA 74.300 760 ? ? ?

JAPONYA 8.120 520 - - -

KANADA 736.010 29.720 50.000 50.127 39.914

KOLOMBİYA 23.822 37 36 40 -

KORE 3.638 315 68 75 43

MALEZYA 6.003 665 680 684 ?

MALİ 51.637 - - - -

MEKSİKA 24.910 ? ? ? ?

NAMİBYA 15.522 ? ? ? ?

NİJER 181.985 4.870 4.788 4.697 1.472

PERU 3.567 16 16 16 ?

PORTEKİZ 12.615 798 1.210 954 736

TÜRKİYE 18.940 1.000 403 161 78

YUNANİSTAN 13.411 510 354 540 505

TOPLAM 5.569.869 155.329 165.748 140.295 133.604

















Fiyatlar :



Uranyum piyasasındaki fiyat gelişmeleri yıllara göre TABLO-8'da verilmiştir. 1970 yılında 15$/Kg olan uranyum fiyatı, 1977 yılında 100$/Kg uranyumun üzerine çıkmıştır. 1982 yılına kadar bu düzeyde seyreden fiyatlar, 1983 yılından itibaren sürekli düşmeye başlamış, 1990 yılında ortalama 70$/Kg uranyum seviyesine inmiştir. Tablodaki fiyatlar, uzun süreli anlaşmalarla yapılan satış fiyatlarıdır.

Bunun yanında bir de spot-market fiyatları vardır. Spot-market üretici ve tüketicilerin elindeki stokları dengelemek için yapılan alım-satımlardır. Spot-market fiyatları genellikle daha düşüktür. Spot market fiyatları 1992 yılında, BDT'nin de piyasaya girmesiyle, 26$/Kg uranyum civarında gerçekleşmiştir. Spot alım-satımların, dünya uranyum piyasasındaki payı %10'un altındadır.



TABLO 8 : Yıllar İtibariyle, Uranyum Fiyatları ($/KgU)



YILLAR AVUSTRALYA KANADA A.B.D. EORATOM

1977 - - 107,90 -

1978 - - 113,80 -

1979 - - 110,60 -

1980 - 114,25 95,50 -

1981 - - 86,00 -

1982 - 92,00 102,00 85,00

1983 93,86 79,82 99,35 80,60

1984 92,35 69,68 84,90 77,35

1985 75,96 67,00 81,72 75,40

1986 71,25 64,00 78,03 80,60

1987 74,07 59,60 71,16 84,50

1988 75,07 65,00 67,86 82,81

1989 71,81 62,40 50,86 76,31

1990 46,93 62,40 40,82 76,43







































ÜLKE, TESİS

TENÖR

%U3O8

REZERV

(TonU3O8) MADEN İŞLETME

YÖNTEMİ ÖZÜTLEMEDE ASİT İHTİYACI

(Kg Asit/Ton Cev.) ÜRETİM U3O8 (Ton/Yıl)

KANADA

Key- Lake

2,50

90.000

Açık

100

5.000

KANADA

Eliot- Lake

0,08

95.000 Kapalı (500m)

42

2.500

A.B.D.

Kerr Mc Gee

0,20

100.00 Kapalı

(180-400m)

50

4.000

AVUSTRALYA

Jabiluka

0,33

176.000

Açık

50

2.500

GABON

Comuf

0,35

37.000

Kapalı+Açık

30

1.200

G. AFRİKA

Chemves

0,20

200.000

Açık

25

550

TÜRKİYE

Köprübaşı-Kasar

0,05

1.500

Açık

20

100

TÜRKİYE

Yozgat-Sorgun

0,10

3.850 Kapalı

(100-200m)

50

200

TABLO 9 : Türkiye Uranyum Rezervlerinin Dünyadaki Bazı Rezervlerle Karşılaştırması

KÖMÜR POLİTİKALARINDA GELİŞMELER

Dünya taşkömürü ticareti giderek artan bir trend göstermektedir. 1995 yılında 468 milyon ton olan taşkömürü ihracatı 1996 yılında %2.2’lik bir artışla 478.6 milyon ton’a ulaşmıştır. Bu artış trendinin önümüzdeki yıllarda da devam edeceği tahmin edilmektedir. 1996 yılında Asya-Pasifik bölgesinde ithalat artmasına karşın Avrupa-Akdeniz bölgesinde düşmüştür.
Avustralya Dünya’da kömür ihracatında 140.40 milyon tonla ilk sıradadır. Bu ülkeyi sırası ile ABD, Güney Afrika, Endonezya, Kanada, Çin, Polonya, Kolombiya ve eski SSCB takip etmektedir.
Dünya kömür ithalatında en büyük pazarları başta Japonya olmak üzere Güney Kore, Tayvan, Hindistan, Hong Kong gibi Asya-Pasifik ülkeleri ile İngiltere, İtalya, Hollanda, Almanya başta olmak üzere AB ülkeleridir.
Deniz taşımacılığında en önemli yük kömürdür. Kömür ticaretinin %92’si deniz taşımacılığı ile yapılmaktadır. Dünya kömür ticaretindeki gelişmeler deniz yolu taşımacılığının tarifeleri belirlemektedir.
Uluslararası Enerji Ajansı IEA tarafından yapılan tahmine göre 1996 yılında 478.6 milyon ton olan dünya kömür ihracatı 2000 yılında 561.1 milyon tona ulaşacaktır. Yapılan tahminlere göre bu ihracat hacminin %60’ını buhar kömürü, geri kalanı koklaşabilir ithal kömür talebi oluşturacaktır.
Dünya kömür piyasasında fiyatlar; kömürün kalitesi, nakliye masrafları ve tedarik güvenliğini de içeren faktörlere bağlı olarak gelişmektedir. Koklaşabilir ve buhar kömürü pazarları birbirleriyle yakından ilgilidir. Buhar kömüründe piyasa fiyatlarının oluşmasında Avrupa ithalatçıların etkileri önemlidir. En önemli kömür ihracatçısı durumunda olan ABD’li üreticiler uluslar arası piyasaya kömür fiyatlarının kendilerini tatmin edecek ölçüde yükselmesi ve yerli talebin karşılanması halinde ilave üretim kapasitelerini devreye alarak girmektedir. Son yıllarda Asya-Pasifik-Pasifik bölgesinde kömür spot pazarı giderek önem kazanmaktadır.
Dünya Kömür Ticaretinde ve kömür fiyatlarında oluşan bu dengeler dikkate alındığında bazı ülkelerin Kömür Politikaları çok çarpıcı görünmektedir.
Almanya’da yer altı işletme yöntemi ile yapılan taşkömürü üretim maliyeti, ithal kömüre göre yüksektir. Üretime, devlet sübvansiyon uygulamaktadır. Alman Hükümeti, 1996 yılı itibarı ile termik santrallere verilen kömüre yapacağı sübvansiyonun tavanını 7.5 milyar DM, 1997-2005 yılları arasında ise 7 milyar DM olarak belirlemiştir. 2001 ile 2005 yılları arasında bu sübvansiyonun giderek azaltılması öngörülmektedir.
Fransa’da kömür sektörüne, 4.5 milyar Frank tutarındaki devlet yardımının yapılması Avrupa komisyonunca onaylanmıştır.
Macaristan’da enerji sektöründeki şeffaflığı artırmak üzere yerli kömür endüstrisi yeniden yapılandırma yoluna gidilmiştir. Hükümet, üretimi ve tüketici fiyatlarını kontrolüne almış ve işletmelere finansal destek sağlamıştır. Hükümetçe desteklenen işletmelerde üretim ve istihdam en yüksek seviyelere ulaşmıştır.
İspanya’da 1997 yılında hükümet ve elektrik sektörü ile yapılan çerçeve anlaşmasına göre, sübvansiyonla sürdürülen kömür üretiminin on yıl daha devam etmesi kararlaştırılmıştır. Bu çerçeve anlaşması, deregülasyonu ve elektrik fiyatının düşük tutulmasının hedeflemekte ve santrallerde kullanılacak yerli kömürün minimum %15 olmasını garanti etmektedir. Endüstriyel faaliyetler, sübvanse edilen bazı madenlerin kapatılmasının ertelenmesini gerektirmiştir.
Polonya’da 1990 yılı itibarı ile dondurulmuş olan kömür fiyatları şu anda serbest durumdadır. Markowski planına göre, Hükümet 1995 deki üretim seviyesini 130 milyon ton/yıl dan 2000 yılında 120 milyon tona, 1995 itibarı ile 32 milyon ton/yıl olan ihracatı 2000 yılında 20 milyon tona düşürmeyi hedeflemektedir. Bu plan bütün partiler ve ayrıca, fazla miktarda işçi çıkarılmaması, sosyal hakların sağlanması ve yeni iş olanaklarının yaratılması koşuluyla sendika tarafından da desteklenmektedir.
Polanya Hükümeti tarafından 1996-2000 yılları arasında bu tedbirler için, sosyal yardım da dahil, 5.3 milyar Ziloti karşılığı 2 milyar $’lık bir kaynak gerektiği hesaplanmıştır. 1997’den sonra kömür endüstrisinde üretimle doğrudan ilgisi olamayan faaliyetlerin Weglokok’tan başlamak üzere kamuya ait ticari şirketlerin 1998 yılı sonuna kadar özelleştirilmesi öngörülmüştür. Bu özelleştirmeden edinilecek deneyimlerle, diğer işletmelerin özelleştirilmesine devam edilecektir. Kömür hazırlama tesislerinin ayrı şekilde özelleştirilmesi düşünülmektedir.
Çin’de hükümetin 2000 yılına kadar yerli talebi ve ihracatı arttırmaya yönelik planların hedefine ulaşması için belirlenmiş politikalar, merkezden idare edilen devlet madenlerinin geliştirilmesi yönündedir. Buna göre yeni maden işletmelerinin devreye sokulması ve mevcut işletmelerde de verimliliğin arttırılması söz konusudur. 1997’de yeniden yapılanma gündeme gelmiş olup 14 adet devlet tekelindeki kömür işletmesinin dört grupta birleşmesi öngörülmüştür. Bu gruplar sırasıyla, kömür ticaretinden sorumlu “China Coal Industry Import Export Group”, kömür kullanımıyla ilgili “The China Coal Comprehensive Utility Group”, üretimle ilgili “The China Coal Construction and Development Group” ve maden makine ve ekipmanları ile ilgili “The China Coal Meterials and Equipment Group” dur.
Rusya ve Ukrayna’da yaşanan ekonomik olumsuzluklar nedeniyle bu ülkelerin politikaları ile ilgili yorum yapılamamıştır.
ABD’de kömür, yerli enerji kaynakları içinde en büyük değere sahip olup, fosil enerji kaynakları arasındaki payı %94’dür. ABD’nin üretilebilir kömür rezervleri 1 trilyon varil petrol eşdeğeridir. Ülkenin birincil enerji ihtiyacının %90’ı fosil yakıtlardan elde edilmektedir. ABD ithal edilen petrole bağımlılığı azaltabilmek için yerli enerji kaynaklarının özellikle kömürün üretimine büyük önem vermektedir. ABD’de enerji üretiminde kömür en ucuz yakıt olarak diğer enerji kaynaklarının fiyatlarının ayarlayıcı bir rol oynamaktadır. Temiz Kömür Teknolojilerinin uygulanışı ile elektrik üretiminde kömürden büyük oranda faydanılmaktadır. ABD halen enerjinin %52 sini kömür ile çalışan termik santrallerden sağlamakta ve 2010 yılında bu oranı %62’ye çıkarmanın planlarını yapmakta ve yatırımlarını gerçekleştirmektedir.
ABD’nin Wyoming eyaletindeki büyük linyit rezervleri son 25 yıl içinde, ileri teknolojiler kullanılarak bulunmuştur. Ayrıca, ABD Enerji Bakanlığı, temiz kömür teknolojilerinin gelişmesini sağlayacak bir program çerçevesinde son 10 yıl içinde 6 milyar dolar düzeyinde para harcamış ve temiz kömür üreten prosesler geliştirmiş, temiz kömür üretmek için yatırım yapan şirketlere önemli sübvansiyonlar uygulamıştır. Ayrıca, North Dakota ve Pitsburgh’da yer alan enerji araştırma merkezlerinde çok sayıda yüksek verimli yeni kömür teknolojileri ve kükürt arındırma sistemleri geliştirilmiştir. ABD’de kömürden enerji üretimi için yeni geliştirilen yakma teknolojileri, yüksek kalorili kömürleri yakmayı hedeflemişlerdir. Akışkan yatakta yakma sistemi enerji üretiminde önemli bir yer tutmaktadır.
OECD raporlarına göre, dünya fosil yakıt tüketimi 1993-2010 yılları arasında, yılda %2.2 oranında artış gösterecektir. Bu artışlar genelde jeolojik ve üretim şartları uygun, kömür ihraç eden ülkelerde olmaktadır. Üretimi düşen ülkelerde de açığın önemli bölümü yine kömürle dengelenmektedir.

Linyit - Linyit Nedir? - Linyit Nerelerde Bulunur?

Fosil yakıtlar (petrol, doğalgaz, kömür) sadece enerji hammaddesi değil; aynı zamanda bir çok sanayiinin (boya, plastik, eczacılık, kozmetik, demir-çelik, alüminyum, vs gibi) ana girdilerinin üretildiği hammaddelerdir. Bugünkü tüketim seviyeleri ile, dünya petrol rezervlerinin 40 yıl, doğalgaz rezervlerinin 60 yıl ve linyit rezervlerinin ise 156 yılda tükeneceği tahmin edilmektedir. Bu karşılaştırma, sadece günümüz teknolojileri kullanılarak ekonomik olarak işletilebilecek linyit rezervlerini kapsamaktadır. Düşük kaliteli ve daha derinde bulunan linyitlerin ekonomik olarak değerlendirilmesine olanak sağlayacak gelişmeler dikkate alınmamıştır. Kömür üretimi sermaye ve emek-yoğun bir madencilik türüdür. Ancak, piyasa koşulları ve teknolojideki yenilikler kömür üretim maliyetlerinin son 30 yıl boyunca istikrarlı gitmesini sağlamıştır. Yeni kömür ocaklarının açılması, yeni üretim tekniklerinin geliştirilmesi ve işçilik verimlerinin artması kömür fiyatlarında istikrarın başlıca nedenleri olmuştur. Petrol ve doğalgaz sektöründe, yeni rezervler giderek pazarlardan uzakta hatta okyanusların derinliklerinde bulunabilmektedir. Bu rezervlerin tüketime sunulabilmesi için, boru hattına ve diğer ekipmanlara büyük sermaye yatırımı yapılması gerekmektedir. Buna karşın, Kolombiya, Endonezya ve Avustralya‘daki gibi yeni üretime açılan kömür sahaları, oldukça uygun konum ve jeolojik koşullara sahiptirler. Bu durum, alt yapı giderlerinin ve böylece, üretim maliyetlerinin düşmesine neden olmaktadır. Türkiye kömür rezervleri içinde büyük pay 8,26 milyar ton‘la linyite aittir. Toplam 65,2 milyon ton olan linyit üretiminin 1998 yılı itibariyle %80‘i termik santrallarda, %19‘u ısınma ve sanayide tüketilmiştir. Bunun temel nedeni, dünya linyitleriyle karşılaştırıldığında linyitlerimizin daha düşük ısı değerine sahip olmasıdır.

Tablo 1- Türkiye Enerji Kaynaklarının Üretim ve Tüketimi (1997)

Birincil Enerji Kaynağı
Üretim
Pay (%)
Tüketim
Pay (%)

Taşkömürü (103 ton)
2.513

15.056


Linyit (103 ton)
57.387
48
59.474
30

Asfaltit (103 ton)
29

29


Doğal Gaz (103 m3)
253
1
10.072
13

Petrol (103 ton)
3.457
13
29.176
41

Hidrolik (G kw)
39.816
12
39.816
5

Odun (103 ton)
18.374
20
18.374
8

Hayvan ve Bitki Artıkları (103 ton)
6.574
5
6.574
2

Jeotermal (103 TEP)
115
0

0

Diğer (103 TEP)

1

1

Toplam (103 TEP)
27.687
100
73.257
100


Kaynak : 1. Enerji Şurası Alt Komisyon Raporu (1998)



DÜNYADA MEVCUT DURUM

Avrupa Birliği‘nin 2020 yılı enerji talep projeksiyonunda; enerji kaynakları paylarındaki en büyük artış kömürde görülmektedir. Dünya kömür rezervlerinin ülkeler ve kömür türleri itibariyle dağılımı 1998 yılı değerleriyle Tablo 2‘de verilmiştir.Tablodan görüleceği gibi 992.012.000.000 tonluk dünya kömür rezervinin %51,36‘sı antrasit ve bitümlü kömüre, %48,64‘ü linyit ve alt-bitümlü kömüre aittir. 482.542.000.000 tonluk linyit ve alt-bitümlü kömür rezervinin %73,4‘ü dört ülkede (Almanya %8,9, eski SSCB %27,5, ABD %28,1, Avustralya %8,9) toplanmıştır. 509.470.000.000 tonluk antrasit ve bitümlü kömür rezervinin ise %87,6‘sı altı ülkede (eski SSCB %19,1, Çin %12,2, Hindistan %14,3, ABD %21,9, Güney Afrika Cumhuriyeti %10,9, Avustralya %9,3) toplanmıştır. Dünya kömür tüketiminin ülkeler ve kömür türleri itibariyle dağılımı 1997 yılı değerleriyle Tablo 3‘de verilmiştir. 1997 yılı dünya kömür tüketimine bakıldığında taşkömürünün %73‘lük, kahverengi kömürün ise %27‘lik paya sahip oldukları görülmektedir. En büyük kömür tüketicilerinin Çin (%28,2), ABD (%19,4), Hindistan (%7), Almanya (%5,7), Rusya Federasyonu (%4,7) oldukları görülmektedir. Tablo 3‘den 1997 yılı için kömür tüketiminin sektörel dağılımına bakıldığında termik santraller, sanayi ile teshin ve diğer sektörlerin payları sırasıyla %63, %30,7 ve %6,1 olarak hesaplanmaktadır.

Tablo 2- 1998 Yılı İtibariyle Dünya Kömür Rezervleri (Milyon Ton)

ÜLKELER
Antrasit ve Bitümlü Kömürler
Alt-Bitümlü Kömürler ve Linyit
TOPLAM

AVRUPA
41.643
88.190
129.833

TÜRKİYE
428
8.442
8.870

KUZEY AMERİKA
116.707
139.770
256.477

ORTA ve GÜNEY AMERİKA
7.839
13.735
21.574

ESKİ SSCB
97.476
132.702
230.178

AFRİKA ve ORTA DOĞU
61.355
250
61.605

ASYA PASİFİK ÜLKELERİ
184.450
107.895
292.345

DÜNYA
509.470
482.542
992.012


Kaynak: BP Statistical Review of World Energy (1999)



Tablo 3- 1997 Kömür Türleri İtibariyle Dünya Kömür Tüketimi (1000 Ton)

ÜLKELER
Kokluk Kömürler (a)
Bitümlü Kömürler (b)
Taşköm. (a+b)
Alt-Bitümlü Kömürler (c)
Linyit (d)
Kahverengi Kömürler (c+d)
TOPLAM (a+b+c+d)

AVRUPA
107.737
306.952
414.689
62.351
523.246
585.597
1.000.286

Japonya
67.762
70.042
137.804



137.804

Çin
185.189
1.214.810
1.399.999



1.399.999

Hindistan
14.847
292.263
307.110

23.050
23.050
330.160

Y.Zelanda

247
247
2.036
279
2.315
2.562

A.B.D
27.400
487.232
514.632
325.583
80.943
406.526
921.158

Kanada
4.490
14.412
18.902
25.889
11.636
37.525
56.427

DÜNYA
546.719
2.923.834
3.470.553
453.345
816.905
1.270.250
4.740.803


Kaynak: 1. Energy Statistics of OECD Countries (1999 )

2. Energy Statistics of NON-OECD Countries (1999)



Tablo 4- 1997 İtibariyle Dünya Kömür Tüketiminin Sektörel Dağılımı (1000 Ton)

ÜLKE
TOPLAM TÜKETİM
TERMİK SANTRAL
SANAYİ
TESHİN+DİĞER



Taşkömürü
Kahverengi Kömür
Taşkömürü
Kahverengi Kömür
Taşkömürü
Kahverengi Kömür

AVRUPA
1.000.286
232.347
530.215
157.753
44.149
26.609
11.213

Rusya
224.393
52.728
48.625
62.964
29.363
25.221
5.492

Japonya
137.777
52.947

84.805

25


Çin
1.399.999
56.510

653.651

185.838


Hindistan
330.160
205.530
17.898
101.540
5.132
60


A.B.D
921.158
454.279
398.586
57.473
7.940
2.880


Kanada
56.427
12.420
37.146
6.068
172
414
207

DÜNYA
4.740.803
1.850.139
1.144.412
1.352.863
101.998
267.551
23.840


Kaynak: 1. Energy Statistics of OECD Countries (1999 )

2. Energy Statistics of NON-OECD Countries (1999)



TÜRKİYE‘DE MEVCUT DURUM

Türkiye‘de linyit üretimi, hem yeraltı hem açık ocak işletmecilik yöntemleriyle gerçekleştirilmektedir. Linyit rezervlerinin %75‘i kamu sektörünün, kalan %25‘i özel sektörün kontrolünde olup linyit üretiminin %90‘ı kamu sektörü, %10‘u özel sektöre aittir. Linyit rezervlerinin bulunduğu yerler ve miktarları, üretim işletmeleri ve geliştirilen yıllık üretim miktarları, satış miktarı ve hasılatlar, ürün standart ve özellikleri, ürün satışının sektörel dağılımı, üretim yapan kamu ve özel kuruluşlar, üretim maliyetleri ve satış fiyatları aşağıdaki Tablo‘da gösterilmiştir.

Tablo 5- Yıllar İtibariyle Türkiye Satılabilir Kömür Üretim Miktarları (1000 Ton)

YIL
LİNYİT
ASFALTİT

TKİ+TEAŞ
ÖZEL
TOPLAM
TKİ
ÖZEL
TOPLAM

1980
13.079
1.380
14.469
558
-
558

1985
30.470
5.599
35.869
523
-
523

1990
36.584
7.823
44.407
276
263
539

1991
37.560
5.647
43.207
139
261
400

1992
42.184
6.204
48.388
212
263
475

1993
38.687
7.198
45.885
99
224
323

1994
45.990
5.543
51.533
-
117
117

1995
47.131
5.627
52.758
67
80
146

1996
49.356
4.533
53.889
37
72
109

1997
50.194
7.193
57.387
29
88
117

1998
58.694
6.510
65.204
23
72
93


KAYNAK : TKİ, TEAŞ, ETKB

2000 Yılı verilerine göre 8,38 milyar ton linyit, 81,7 milyon ton asfaltit olmak üzere 8,46 milyar ton rezerv bulunmaktadır. Bu rezervin %34,25‘i TKİ, % 39,89‘u TEAŞ ve %25,86 ‘sı da özel sektör ruhsatlarında bulunmaktadır. Ortalama 170 m‘ye kadar aramaları büyük ölçüde tamamlanan linyit sahalarımızdaki toplam rezervin yaklaşık %65‘inin; jeolojik aramalar, fizibilite çalışmaları ve kömür üretim maliyetleri dikkate alındığında, termik santral amaçlı üretimlerinin ekonomisi bulunmaktadır. Ekonomik olarak üretilmesi mümkün olan bu rezervin ise yaklaşık %61‘i Elbistan havzasında bulunmaktadır. Toplam Türkiye rezervinin %35‘i ise gerek ayrıntılı jeolojik arama çalışmalarının yeterli oranda yapılamadığı, fizibilite çalışması olmayan ya da jeolojik ve fizibilite çalışmaları tam olarak yapılmış ancak zararına işletilen ve işletilecek olan linyit sahaları ile küçük ölçekli üretim kapasitesine sahip özel sektör sahalarında bulunmaktadır. Ekonomik bir şekilde işletmeciliği yapılan ve yapılacak sahalardaki linyit rezervlerin gerek kimyasal özellikleri, gerekse talep itibariyle ağırlıklı olarak değerlendirme alanı termik santrallardır. Kamu sektörü ruhsatlarındaki toplam 6,3 milyar ton rezervin yaklaşık 2 milyar ton‘luk bölümünde üretim faaliyetleri sürdürülmektedir ki bu rezerv miktarı, ekonomik olarak değerlendirme imkanı bulunan ve toplam rezerv içindeki %65‘lik rezerv diliminin %36‘sını kapsamaktadır. Dolayısıyla, ekonomik bir şekilde işletmeciliği yapılabilecek ve termik santrallarda elektrik üretimine yönelik değerlendirilebilecek yaklaşık 3,5 milyar ton rezerv mevcuttur. Mevcut 6.233 MW kurulu gücündeki termik santrallara ilave olarak 10.653 MW gücünde yeni termik santralların tesis edilmesi mümkündür. Ancak, 2x300 MW‘lık Çayırhan 5-6, 2x300 MW‘lık Soma C ve 300 MW‘lık Tunçbilek santrallarının kömürünün yeraltı işletmelerinden karşılanacağı ve kömür üretim maliyetlerinin 50 $/ton seviyesinde olması dikkate alındığında, bu kömür üretim projelerinin ya sübvanse edilmesi, ya özel sektör eliyle 30 $/ton maliyetin altında üretiminin gerçekleştirilmesi, ya da maliyet + kar esasının santral işletmecisi tarafından kabul edilmesi gerekmektedir. Kamu ve özel sektör tarafından yapılması planlanan santralların ilavesi ile linyit kaynaklarına dayalı olarak termik santralların kurulu gücü 16.886 MW‘a ulaşacaktır. Ülkemizde her geçen yıl kömür ve doğal gaz gibi ithal kaynakların kullanımı artarken, ısınma ve sanayi sektöründe yerli kömürlerimizin kullanımı düşmektedir. Yıllar itibariyle petrokok ve kok dahil ısınma ve sanayi sektörü için yapılan kömür, doğal gaz ithalatı ve TKİ tarafından ısınma ve sanayi sektörü kömür satışları Tablo 7‘de verilmektedir. Kamu ve özel sektör kömür üreticileri, gelecek yıllarda yaygın olarak doğal gazın kullanımı ile ısınma ve sanayi sektöründe kömür tüketiminin daha da düşeceği gerçeğinden hareket ederek kömür üretim ve pazarlama politikalarında zorunlu olarak değişikliğe gitmek durumunda kalacaklardır. Isınma ve sanayi sektörüne verilen kömürlerin, gelecekte elektrik üretimi amacıyla tesis edilecek yeni termik santrallarda değerlendirilmeleri yönünde politika ve planlamaların yapılması kaçınılmaz görülmektedir. Aksi takdirde, özellikle ithal kömür ve doğal gaz pazarında yerini korumaya çalışan ve zorlukla ayakta duran özel sektöre ait işletmelerin kapanması, kamu işletmelerinin bilançolarında olumsuzlukların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Aynı havzada üretim faaliyetlerini sürdüren kamu ve özel sektör kömür üreticileri birlikte kurulacak bir termik santralın kömürünü karşılayabilecekleri gibi özel sektör üreticileri de kendi aralarında oluşturacakları organizasyon ile aynı faaliyeti gerçekleştirebilirler. Böyle bir politika ve planlamada kömür üreticileri Manisa, Kütahya, Çorum- Amasya, Balıkesir-Bursa, Erzurum-Erzincan, Eskişehir-Afyon gibi bölgesel bazda konuyu ele alarak tesis edilebilecek termik santralların kömürünün karşılanmasına yönelik bir organizasyona gidebilirler. Böylece, hem atıl durumdaki linyit kaynakları değerlendirilmiş olacak, hem de giderek daralan yerli kömür pazarını koruyup daha da geliştirmiş olacaklardır. Böylece, linyit kaynaklarına dayalı olarak yaklaşık 16.886 MW‘lık termik santral kurulu gücü yaklaşık 20.000 MW‘a ulaşabilecektir. Dolayısıyla, kömür aramalarının , bulunan rezervi temsil edecek kömürün kimyasal analizlerinin, kömür külü içindeki bileşenlerin ve üretim sırasında kömüre karışacak olan kömür taban ve tavanındaki litolojik birimler ile kömür damarı içindeki ara kesmelerin, santral teknolojisinin, santral kömür alma sistemlerinin ,stok sahasındaki kömür homojenizasyonunun, santrale verilecek kömürün üretim ve teslim aşamasındaki yöntem ve teknolojilerin gerek elektrik üretimindeki verimliliğin artırılması ve her türlü kayıbın düşürülmesi, gerekse çevresel problemlerin azaltılması yönünden mevcut ve gelecekte tesis edilecek santrallarda ne derece önemli olduğu ortadadır.



Tablo 6- Termik Santraller

Mevcut ve Planlanan Termik Santraller
Planlanan Termik Santraller

Santral Adı
Gücü (MW)
Kömür Tüketimi

(1000 t/yıl)
Santral Adı
Gücü (MW)
Kömür Tüketimi (1000 t/yıl)

Orhaneli
210
1.560
Çankırı-Orta
125
2.200

Yatağan
630
5.150
Çan
300
1.800

Elbistan A
1.360
17.000
Elbistan B
2.100
27.300

Kangal (1,2)
300
3.600
Konya-Ilgın
500
3.900

Tunçbilek (A+B)
429
2.720
Çayırhan (5,6)
600
4.680

Çayırhan (1,2)
300
1.950
Elbistan C
2.100
27.300

Yeniköy
420
3.860
Elbistan D
2.100
27.300

Kemerköy
630
3.860
Tunçbilek
300
1.875

Soma (A+B)
1.034
8.300
Soma C
600
3.350

Seyitömer
600
5.500
Elbistan A
680
8.400

Çayırhan (3+4)
320
2.300
Gölbaşı
150
1.200




Tufanbeyli
330
3.600




Keles
150
1.200




Göynük
150
1.200




Saray
210
1.700




Silopi(Asfaltit)
100
312




Kangal (3)
158
1.800

TOPLAM
6.233
55.800
TOPLAM
10.653
119.117

GENEL TOPLAM
16.886
174.917


Kaynak : VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Fosil Yakıtlardan Elektrik Üretimi Komisyonu Raporu, 2000

Kabuller : Tunçbilek A ve Soma A Santrallerinin 2010 yılında devre dışı kalacağı,

Santrallerin yılda 6.500 saat çalışacağı öngörülmüştür.





Tablo 7- KÖMÜR VE DOĞALGAZ İTHALATININ GELİŞİMİ

YIL
Kömür İthalatı (1000 Ton)
Doğal Gaz (Milyon m3)
TKİ Satış Miktarı (ton)

1990
6.033
3.257
10.138

1991
6.637
4.035
9.492

1992
6.179
4.437
9.696

1993
6.687
4.954
8.754

1994
6.525
5.375
6.265

1995
7.061
6.859
7.818

1996
6.987
7.837
7.953

1997
11.924
9.885
6.872

1998
11.555
9.896
6.168

1999
13.939
12.368
4.800


Kaynak : ETKB İstatistikleri, TKİ Faaliyet Raporları

Üretilemeyen elektrik enerjisinin nedenlerinin ortaya konabilmesi için kömürün arama aşamasından yakılmasına kadar mevcut ve gelecekte tesis edilecek santrallar yönünden analiz edilmesinde yarar görülmektedir. Kömür kalitesi ve miktarından kaynaklanan nedenlerle her geçen yıl üretilemeyen elektrik enerjisi miktarında artışlar görülmektedir. Kömüre dayalı termik santralların toplamında yılda yaklaşık 5,5 milyar KWh elektrik üretilememiştir. Bu üretilemeyen elektrik miktarı yaklaşık 1.000 MW‘lık kurulu güce eşdeğerdir. Kısaca, yakıttan kaynaklanan üretim düşüklüğünü ikame edebilmek için 1000 MW gücünde yeni bir sanralın tesisini gündeme getirmektedir ki, bu güçte yeni bir santralın kurulması da maden + santral olarak yaklaşık 1,5 milyar $‘lık bir yatırım yapılmasını gerektirmektedir. Ülkemizin yaşadığı elektrik kısıntıları dikkate alındığında, konunun ne derece önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.

TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ KURUMU

Türkiye Kömür İşletmeleri 1957 yılında, 6974 sayılı yasa ile kurulmuş olup çalışmalarını 8 Haziran 1984 tarih ve 233 sayılı KHK esaslarına göre düzenlenen ana statü hükümleri çerçevesinde yurt sathına yayılmış 15 işletmesi eliyle yürütmektedir. Kuruluş kanunundaki görevleri devletin genel enerji ve yakıt politikalarına uygun olarak linyit, bitümlü şist, asfaltit gibi enerji hammaddelerini üretmek, değerlendirmek, ülkenin ihtiyaçlarını karşılamak, yurt ekonomisine azami katkıda bulunmak, plan ve programlar oluşturmak ve takip etmek, uygulama stratejilerini tespit etmek ve geliştirilmesini sağlamaktır.

Madenlerin devletleştirilmesi sürecine bağlı olarak TKİ, 1980‘li yılların başından itibaren ülkenin içinde bulunduğu enerji krizini aşabilmek amacıyla linyit sektöründe havza madenciliğini geliştirerek ısınma-sanayii ve elektrik sektörünün kömür talebini karşılamak amacıyla birçok linyit sahalarını projelendirerek işletmeye almıştır.

TKİ, 1978-2000 döneminde toplam 6.233 MW güce ulaşan ve 54 milyon ton kömür tüketen ve bu kömür karşılığı olarak (2000 yılı rakamlarıyla) 34 milyon kwh elektrik üreten termik santralların ve piyasanın kömür talebini karşılayacak şekilde faaliyetlerini sürdürmüştür. 1990‘lı yıllardan itibaren KİT‘lerin Hazine üzerindeki yükünü azaltmak, etkin kaynak kullanımını sağlamak, serbestçe oluşan fiyatlarla rekabet edebilmek, daha etkin hizmet edebilmek için TKİ çalışmalarını sürdürmektedir. 2002 yıl başı itibariyle, ülkemizin 8,6 milyar ton linyit ve 80 milyon ton asfaltit olmak üzere 8,34 milyar ton kömür (taşkömürü hariç) rezervi bulunmaktadır. Bu rezervin % 30,6‘sı TKİ, % 45‘i EÜAŞ, % 24,4‘ü ise özel sektör ruhsatlarında bulunmaktadır. TKİ, gerek kamu gerekse özel sektör katılımı ile ülke ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde; zamanında, yeterli, güvenilir ve ekonomik olarak işletmecilik faaliyetlerini sürdürmektedir. TKİ, 1970‘li yıllardan itibaren yatırımlarını gittikçe arttırmış, işletmelerinde modern iş makinaları kullanarak üretimini talepler doğrultusunda sürdürmektedir. Üretiminin % 90‘ını açık işletmelerden, % 10‘u yer altı işletmelerinden sağlamaktadır. Açık işletmelerde yılda yaklaşık 200 m3 dekapaj gerçekleştirilmekte olup bunun yaklaşık % 50‘si özel sektör eliyle yapılmaktadır. Bazı işletmelerde açık işletme rezervleri 10-15 yıl sonra tükenecektir. Belli dönemlerde, madencilik üretim teknolojilerindeki gelişmeler dikkate alınarak yer altı olarak üretimi planlanan rezervlerin bir bölümünün açık işletme ile üretilmesine yönelik planlamalar yapılarak projelendirilmektedir. Yer altı üretimlerini geliştirmek amacıyla 1980 ve 1990‘lı yıllarda Çayırhan, Tunçbilek ve Soma‘da yer altı mekanizasyon projeleri devreye alınmıştır. Gelecekte bazı bölgelerdeki açık işletme üretimlerini de rezerv tüketimlerini dengelemek amacıyla yeni yer altı projelerinin devreye alınması hedeflenmektedir. TKİ tarafından işletmeye alınmış tüm kömür üretim projelerinde, ısınma ve sanayiinin kömür talebi de dikkate alınmıştır. Özellikle büyük şehirlerimizde yaşanılan hava kirliliğinin bir sonucu olarak mahalli çevre kurullarının yakıt standartlarına getirdiği sınırlamalar, 1986 yılından itibaren ısınma ve sanayii amaçlı kömür ithalatı başlamış, 1987 yılından sonra da doğalgaz ithalatı başlamıştır. 1987 yılında TKİ ısınma ve sanayiye yaklaşık 12 milyon ton kömür satmıştır. 2001 yılı sonu itibariyle ısınma ve sanayiye satışlarda 1987 yılına göre 8 milyon ton pazar kaybı (doğalgaz ve ithal kömür ikamesi ile) olmuştur. Özellikle ısınma ve sanayiye daha temiz, ısıl değeri yüksek, külü düşük kömür verebilmek için TKİ, Tunçbilek‘teki 3 milyon ton/yıl kapasiteli mevcut lavvar tesisine ilave olarak kapasitesini 6 milyon ton/yıl‘a çıkarmıştır. Soma‘da 1995 yılında 3 milyon ton/yıl, Çorum-Dodurga‘da 1997 yılında 200 bin ton/yıl kapasiteli özel sektörce tesis edilen lavvarlarda halen kömür yıkama ve paketleme faaliyetleri devam etmektedir. Bunun yanında, çevre ile uyum sağlayacak iyileştirmelerden biri de açık işletmelerde kömürü aldıktan sonra iç döküm yapılarak kazanılan araziler ve dış döküm sahaları ağaçlandırılmaktadır. 1978 yılından beri sürdürülen çalışmalar kapsamında bugüne kadar yaklaşık 1.500 hektarlık alanda rekültivasyon çalışmaları yapılarak 2,5 milyon adet ağaç dikilmiştir. 2001 yılı sonu itibariyle, TKİ‘de 2.784 memur ve 13.597 işçi olmak üzere toplam 16.381 personel istihdam edilmektedir. TKİ, 1994 yılından itibaren sürekli kâr eden ve 1998 yılında 500 sanayii kuruluşu içinde kârlılıkta birinci sırada yer almış bir kuruluştur. Üretim maliyetleri içerisinde en büyük pay işçilikten gelmektedir. 1988 yılında 33.202 personeli olan TKİ‘nin 2001 sonu itibariyle 12.680 personel (emeklilik ve başka kurumlara geçiş nedeniyle) azalması olmuştur. TKİ‘nin idame projeleri yanında 2003 ve 2004 yıllarında işletmeye alacağı iki önemli projesi bulunmaktadır. Bu projelerden 2,3 milyon ton/yıl kapasiteli Çan Tevzii Projesi ile 2x160 MW gücündeki Çan Termik Santrali ve 2,5 milyon ton/yıl kapasiteli Soma Eynes açık işletme projesi ile Soma B 1-4 Termik Santrali projeleridir. Tablo 8 saha bazında TKİ‘nin ve Türkiye linyit ve asfaltit rezervleri verilmektedir. TKİ‘nin uzun vadeli satılabilir üretim hedefi yaklaşık 38 milyon ton/yıl‘dır. Bu üretimin % 87‘si termik santrallara, % 13‘ü piyasa satışı olarak hedeflenmiştir. TKİ, 1985 yılında ağırlığı santrallara yönelik yatırımlar nedeniyle ton başına 11$ yatırım yapmış olup, 2000‘li yıllarda bu yatırım 0,2 $/tona düşmüştür. Bu yatırım düşüklüğünün en önemli nedeni yeni kömür projelerinin (santral ve piyasa amaçlı) devreye alınamaması, sadece idame ve yenileme yapılmasından kaynaklanmaktadır.

TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ (TKİ)‘NİN SORUNLARI

1999 yılına kadar 3x210 MW gücündeki Kemerköy Termik Santralı‘nın kömür ihtiyacının karşılanacağı Hüsamlar Kömür Sahası‘ndan kömür üretimi yapılamamış, bu nedenle, bu Santralın kömürü Milas - Sekköy‘den temin edilmiştir. Hüsamlar Sahası‘nın işletmeye açılamaması nedenlerinin başında, ETKB‘nca bu sahanın özel sektör eliyle işletilmesi düşüncesiyle yatırımların yapılamayışı, 3096 sayılı Yap İşlet Devret Yasası itibariyle



Tablo 8 - 2002 Yılı Türkiye Linyit-Asfaltit Rezerv Tablosu

İŞLETMELER
REZERV (1000 Ton)
KİMYASAL ÖZELLİKLER*

Mümkün
Muhtemel
Görünür
Hazır
Toplam
Nem
Kül
S
U.M
AID(Kcal/kg)

ADL
Dodurga

2.465
14.300
50
16.815
23
23
1,6
39
3.150

Ayva

7.430
6.590

14.020
23
46
1,4
22
1.470

Evlik


2.255

2.255
32
25
1,7
27
2.290

Orta


50.710

50.710
48
26
0,6
17
1.090

Toplam

9.895
73.855
50
83.800






OLİ
Balkaya


585
0
695
12
41
0,6
22
3.240

Karakütük
479

32
20
531
10
35
2,6
35
3.700

Toplam
479

617
130
1.226






DLİ
Aşkale


80
90
170
16
38
3,7
42
3.400

İspir
1.558

Maden İhaleleri - Maden İhale Yönetmeliği - Maden İhale İlanları

Resmi Gazete Tarihi: 02.10.1996
Resmi Gazete Sayısı: 22775

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İhale Yönetmeliği (02.10.1996 tarih 22775 sayılı Resmi Gazete 15.06.1997 tarih 23020 sayılı Resmi Gazetede değişik)

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından:

BİRİNCİ BÖLÜM

Genel Hükümler

Amaç ve Kapsam

MADDE 1 - Bu yönetmelik;

a) 3213 sayılı Maden Kanunu hükümlerine göre herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terkedilmiş, feshedilmiş önişletme ve işletme ruhsatlı sahalarla önişletme ve işletme ruhsatı safhasında taksir edilmiş alanların,

b) (Değişiklik 15.06.1997 tarih ve 23020 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.)3213 sayılı Maden Kanunu‘nun ilgili geçici maddeleri gereğince ihaleye çıkarılması gereken sahaların,

c) 3213 sayılı Maden Kanunu‘nun 36. maddesi kapsamına giren, işletme ruhsatı sona eren sahalardan çıkarılmış fakat satılmamış cevher, pasa, bakiye yığınları ile cürufların ihale edilmesine ilişkin usül, esas ve işlemler ile arama ruhsatından düşmüş, terkedilmiş yada bu safhada taksir edilmiş alanların ilan suretiyle aramaları açık hale getirilmesine ilişkin işlemleri düzenler.

Hukuki Dayanak

MADDE 2- Bu yönetmelik 3213 sayılı Maden Kanunu esasları doğrultusunda hazırlanmıştır.

Yetki

MADDE 3- Bu yönetmelik gereği yapılacak ihale ve ilanlardan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü yetkilidir.

Usül

MADDE 4- İhaleler "Açık Artırma" usulü ile yapılır. Bu usülde müracaatçılar İhale Komisyonu önünde tekliflerini sırayla ve sözlü olarak belirtirler.

İhaleye Katılma Şartları

MADDE 5- İhalelere daha önce yapılan ilan süresi içinde müracaatta bulunanlardan durumları 3213 sayılı Maden Kanunu‘nun 6. maddesinde belirtilen şartlara uyan gerçek ve tüzel kişiler katılır.

İhale Şartnamesi

MADDE 6- İhale şartnameleri, ihale konusu işlerin her türlü özelliğini belirtecek şekilde Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nce hazırlanır.

Müracaatçılar Bakanlığın takdir ettiği bedel karşılığında şartnameyi Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nden alır.

Bu şartnamelerde işin mahiyetine göre konulacak özel ve teknik şartlardan başka genel olarak aşağıdaki hususların da gösterilmesi zorunludur:

a) İhaleye esas olan saha veya cevher, pasa, bakiye yığını ve cürufların niteliği ve çeşidi ile alanı yada miktarı,

b) İhaleye esas olan saha veya cevher, pasa, bakiye yığınları ve cürufların ili, pafta adı ve koordinatları,

c) İhaleye esas olan sahanın taban ihale bedeli ve geçici teminat miktarı,

d) Cevher, pasa, bakiye yığını ve cürufların taban ihale bedeli ve geçici teminat miktarı, cevher, pasa, bakiye yığını ve cüruflardan alınacak geçici teminat, belirlenen bedelinin % 5‘i kadardır,

e) İhalenin yapılacağı yer, gün ve saati,

f) İsteklilerde aranılan şartlar ve belgeler,

g) Bakanlığın ihaleyi yapıp yapmamakta veya ertelemekte ve uygun bedeli tespitte serbest olduğu,

h) Maden Kanunu‘nun 36. maddesine göre ihaleye çıkarılan cevher, pasa, bakiye yığını ile cüruflardan alınacak Devlet Hakkının tespitine ait usül ve şartlar,

ı) İhale teminatı, İhale bedeli, ruhsat harcı ve ruhsat teminatının ödeme yerleri ile ödeme süreleri,

i) İhtilafların çözüm şekli ve yeri.

İKİNCİ BÖLÜM

İhale İşlemleri

İhale Komisyonu

MADDE 7- İhale Komisyonu Maden İşleri Genel Müdürü ve Genel Müdürün görevlendireceği dört üye olmak üzere toplam beş kişiden oluşur.

Yetki Devri

MADDE 8- Genel Müdür, komisyon başkanlığı yetkisini gerekli gördüğü hallerde Genel Müdür yardımcılarından veya daire başkanlarından birine devredebilir.

Komisyonun Çalışma Usulleri

MADDE 9- İhale komisyonu eksiksiz toplanır ve kararlar çoğunlukla alınır.

Kararlarda çekimser kalınmaz.

Muhalif kalan üye karşı oy gerekçesini karar altına yazarak imzalar.

İhale İşleminin Sonuçlanması

MADDE 10- (Değişiklik 15.06.1997 tarih ve 23020 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. )İhale Komisyonunca yapılan ihale, Bakanlık makamı onayı ile kesinleşir.

İhale İşlem Dosyasında Bulunması Gereken Belgeler

MADDE 11- İhaleye çıkarılan sahalar ve cevher, pasa, bakiye yığınları ile cüruflar için ihalesi yapılacak konu çeşidine göre ayrı ayrı olmak üzere ilgili şube müdürlüğünce bir dosya hazırlanır.

Hazırlanacak bu dosya içerisinde aşağıdaki belgeler bulunur:

a) İhalelerin yapılmasına ilişkin Bakanlık Makamı Olur‘u,

b) İhale ilanı,

c) İhale konusu saha veya cevher, pasa, bakiye yığını ve cürufun taban ihale bedelini gösteren belge,

d) Gerçek kişilere ait onaylı nüfus cüzdanı örneği, vekillerin noterden düzenlenmiş vekaletnameleri,

e) Maden Kanunu‘nun 6. maddesindeki koşulları taşıyan tüzel kişilere ait kuruluş ve yetki belgelerinin aslı veya noterden tasdikli suretleri,

f) Tüzel kişileri temsilen ihaleye katılmak üzere yetkili kılınan kişi veya kişilerin yetki belgeleri ve imza sirküleri,

g) Diğer kamu kurum, kuruluş ve idarelerinin yetkili kurullarının ihaleye katılma kararları ile katılan yetkili personeli gösterir belgeler.

İlan

MADDE 12- (Değişiklik 15.06.1997 tarih ve 23020 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.)İhale ilanlarında uyulması gereken esaslar şunlardır:

a) Maden Kanunu‘nun 22. maddesi kapsamında ihaleye açılan sahalar Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nde ve ilgili vilayetlerde 60 gün süre ile ilan edilir. Bu ilanda ihaleye açılan sahalarla ilgili açıklayıcı bilgiler ile açık artırma tarihlerinin ne zaman ilan edileceği belirtilir.

1- İlan süresi içinde hiç başvuru yapılmayan sahalar bu süre sonunda aramalara açık hale getirilir.

2- İlan süresi içinde birden fazla başvuru yapılmış olan sahalar için, ilan süresi bitiminden itibaren bir ay içinde hazırlanacak bir programla açık artırma tarihleri belirlenir ve Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nde ilan edilir. Bu ilanda belirtilen program çerçevesinde yapılacak ihaleler sonucunda hak sahiplerine arama ruhsatları verilir.

b) Maden Kanunu‘nun 30. maddesi kapsamında ihaleye açılan sahalar Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nde ve ilgili vilayetlerde üç ay süre ile ilan edilir. Bu ilanda ihaleye açılan sahaların ihale tarihleri de belirtilir.

1- Üç aylık ilan süresi içinde hiç başvuru yapılmayan sahalar bu süre sonunda aramalara açık hale getirilir.

2- İlan süresi içinde birden fazla başvuru yapılmış olan sahaların ihaleleri ilanda belirtilen tarihte yapılır. İhaleye açılan sahalarla ilgili açıklayıcı bilgileri içeren kısa bir ilanda Resmi Gazete‘de yapılır. han süresi içinde tek başvuru yapılmış olup, harç ve teminatı, verilen 15 gün süre içinde yatırılmış olan sahalar için Maden Arama Ruhsatı verilir. Bu süre içinde harç ve teminat yatırmayan müracaatçıların ruhsat hakları düşer.

c) Maden Kanunu‘nun 36. maddesi kapsamında ihaleye çıkarılan cevher, pasa, bakiye yığınları ve cürufların ihaleleri, Resmi Gazete‘de yayımlanacak bir ilanla ilgililere duyurulduğu gibi, Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nde ve cevher pasa, bakiye yığınları ve cürufların bulunduğu vilayetlerde de bir ay süre ile ilan edilir.

d) Maden Kanunu‘nun ilgili maddeleri gereğince ihaleye açılan saha ya da cevher, pasa, bakiye yığınları ve cürufların ihalelerine katılmak isteyenlerin süresi içinde usulüne uygun başvuruda bulunmaları zorunludur.

İlanda Yer Alacak Hususlar

MADDE 13- İlanda yer alacak hususlar şunlardır:

1- İhaleye konu yada ilan suretiyle aramalara açılacak sahaların ili, ilçesi, bucak veya köy ismi, saha erişim numarası, koordinatları, alanı,

2- Cevher, pasa, bakiye yığınları ve cürufların ili, ilçesi, köy veya bucağı, miktarı ve özelliği ile bulunduğu koordinatlar,

3- İhale Şartnamesinin Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nden ücret karşılığında alınabileceği,

4- İhalenin yapılacağı yada tekliflerin alınacağı gün ve saat ile ihale yeri.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İhalelerde Açık Artırma Usulünün Uygulanması

MADDE 14- İlanda belirtilen ihale tarihi ve saatinde ihalenin yapılacağı yere müracaat sahipleri alınır. Açık artırma usulünün uygulanması aşağıdaki şekilde olur:

a) İhale Komisyonu, müracaat sahiplerinin belgelerini ve geçici teminat verip vermediklerini inceleyerek kimlerin açık artırmaya katılabileceklerini belirler ve bildirir.

b) İhaleye katılamayacakların belge ve geçici teminatlarının geri verilmesi kararlaştırılır. Bu işlemler müracaatçılar önünde bir tutanakla tespit edilerek açık artırmaya katılamayacaklar ihale salonundan çıkarılır.

c) (Değişiklik 12.10.2000 tarihli Resmi Gazete’de yapılmıştır.)İhale salonunda oturma yerleri ve söz alma sıraları açık arttırmaya geçilmeden önce İhale Komisyonunca çekilecek kur’a ile belirlenir ve İhale Komisyon tutanağı bu sıraya göre düzenlenir. Aynı numaralı sahaya aynı kişi veya şirket tarafından birden fazla müraacatta bulunulmuş ise, ihalede bu müracaatçıların tek müracaat numarası esas alınarak kur’aya tabi tutulur ve tek söz hakkı tanınır.

ç) Yapılan artırmalar. İhale Komisyonu Başkanı‘nca değerlendirme formuna sıra ile yazdırılarak, teklif sahiplerine imzalattırılır.

d) Açık artırmadan çekilen müracaatçıların bu durumları değerlendirme formuna yazılarak imzaları alınır. İlgilinin imzadan çekinmesi halinde bu durum İhale Komisyonu‘nca ayrı bir tutanakla belirlenir.

e) Sözlü son teklifler arasından en yüksek teklifi veren ihaleyi kazanır.

f) Ancak, açık artırma usulüyle yapılan bir ihalenin mutat süresini aşması ve daha da uzayacağının tespiti halinde, isteklilerden son tekliflerini yazılı olarak vermeleri istenir. İhaleden çekilmiş olanlar yazılı teklif veremezler.

Yazılı son teklifler arasından en yüksek teklif sahibi olan ihaleyi kazanır. Yazılı son tekliflerin eşit olması halinde eşit teklif verenlerden teklif edilen miktar üzerinde yeniden teklif vermeleri istenir.

Bu durumda da eşitliğin bozulmaması durumunda ad çekme suretiyle ihaleyi kazanan belirlenir ve ihale karara bağlanır.

g) İhaleyi kazanan dışında, ikinci en yüksek yazılı teklifi verenler arasında da eşitlik olması halinde (f) bendindeki usul uygulanır.

h) Şartname ve tutanak ihaleye katılanlara imzalattırılır.

ı) (Mülga 15.06.1997 tarih ve 23020 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.)Yürürlükten kaldırılmıştır.

İhalenin Ertelenmesi

MADDE 15- Maden İşleri Genel Müdürlüğü gerekli gördüğü hallerde ihaleyi erteleyebilir. Bu durumda ertelenen ihaleye daha önce başvuruda bulunanlar katılacaktır.

Saha Yada Cevher, Pasa, Bakiye Yığını ve Cüruflara Talip Çıkmaması

MADDE 16- (Değişiklik 15.06.1997 tarih ve 23020 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.) İhaleye talip çıkmaması halinde Maden Kanunu‘nun 22. maddesinin ikinci fıkrası ile 30. maddesinin üçüncü fıkrası hükümleri uygulanır.

İlan süresi içinde başvuru olmakla birlikte katılımın gerçekleşmemesi, müracaatçıların vermesi gereken belgelerin eksik olması veya uygun bulunmaması veya ihale sonuçlandıktan sonra ihale bedelinin yatırılmaması halinde ihale yapılmamış kabul edilerek söz konusu sahalar yeniden ihale programına alınır. İhale üzerinde kaldığı halde ihale bedelini yatırmayanlar, bir yıl süre ile hiç bir ihaleye katılamazlar.

İhaleye çıkarılan cevher, pasa, bakiye yığını ve cürufların birinci fıkraya göre ihalesinin yapılmaması veya ihaleden sonra alınmaması durumunda Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nün belirleyeceği bir tarihte yeniden ihaleye çıkarılır.

İhaleye Tek Kişinin Katılması

MADDE 17- İhaleye katılması gereken gerçek ve tüzel kişilerin birden fazla olmasına rağmen ihaleye tek kişinin katılması halinde, taban ihale bedelinden az olmamak şartıyla o kişinin ihale konusu saha için taban ihale bedeli yerine teklif edebileceği en yüksek bedelle ihale işlemi tamamlanır.

İhaleden Feragat

MADDE 18- İhaleye katılması gereken gerçek ve tüzel kişilerin birden fazla olmasına rağmen ihaleden önce yapılan feragatler nedeniyle istekli sayısının teke düşmesi halinde o saha taban ihale bedeli ile ruhsat harç ve teminatı alınmak suretiyle, Müsteşar Yardımcılığı’nın onayı alınarak taliplisi adına ruhsata bağlanır.

Geçici Teminat Miktarının Tespiti

MADDE 19- Maden sahalarının ihale geçici teminat miktarları; saha alanı ile arama birim teminatının çarpımından oluşan bedelin, teminat katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır. Teminat katsayısı mermer ve maden sahaları için ayrı ayrı olmak üzere her yıl Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nce belirlenir.

Geçici teminat = Saha alanı (Hektar) x Arama birim teminatı (TL) x Teminat katsayısı

Herhangi bir sebeple işletme hakkı sona eren sahalardan çıkarılmış fakat satılmamış olan cevherler, pasa bakiye yığınları ile cürufların ihalesinde ihaleye konu asgari geçici teminat bedeli günün şartlarına göre Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nce tespit olunarak ilanla duyurulur.

Arama birim teminatı: Madencilik faaliyetlerinde Kanun hükümlerine ve tekniğe uygun çalışmayı temin amacı ile arama ruhsatlı sahalar için her yıl Maliye Bakanlığınca belirlenerek hektar başına alınan ve nakit karşılığı olan geçici ödemedir.

Taban İhale Bedelinin Tespiti

MADDE 20- Taban ihale bedeli aşağıdaki şekilde tespit edilir:

1- Taban ihale bedeli; saha alanı ile hektar başına alınan arama birim teminatının çarpılması ile bulunur.

2- Cevher, pasa, bakiye yığını ve cürufların ihalesinde taban ihale bedeli, günün şartlarına göre Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nce belirlenir.

Artırma Miktarı ve Şekli

MADDE 21-(Değişiklik 15.06.1997 tarih ve 23020 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.) İhalede yapılacak her artırmanın alt sınırı ihaleye çıkarılacak saha veya cevher, pasa bakiye yığını ve cüruflar için Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nce hazırlanacak şartnamede gösterilir.

İhaleye katılan müracaatçıların sıra ile ve her biri diğerinin verdiği fiyatı duyduktan satıra daha yüksek fiyat vermek suretiyle teklifte bulunmaları gerekir.

"Yapılan her artırma taban ihale bedelinin 1/2 (yarısı)sinden az olamaz."

Tekliflerin Değerlendirilmesi

MADDE 22- (Değişiklik 15.06.1997 tarih ve 23020 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.)

1- İhalede verilen teklifler İhale Komisyonunca değerlendirilerek en yüksek teklifi verenden başlamak suretiyle her müracaatçıya ihale bedelini yatırması için beşer iş günü süre verilir. Kendisinden önceki müracaatçının ihale bedelini yatırmaması nedeniyle ihale bedelini yatırma sırası kendisine gelen müracaatçılar teklif ettikleri ihale bedelini beş iş günü içinde Madencilik Fonu Gelir Hesabına, ruhsat harç ve teminatını da 15 gün içinde ilgili yerlere yatırmak zorundadırlar.

2- İhaleyi kazanan şahıs kendisine verilen süre içinde ihale bedelini, 15 gün içinde de harç ve teminatını yatırması halinde ruhsat almaya hak kazanır. Bu mükellefiyet yerine getirilmediği takdirde ruhsat hakkını kaybeder ve ihale teminatı Madencilik Fonu Gelir Hesabına irad kaydedilir.

3- İhale edilen saha yada cevher, pasa, bakiye yığını ve cürufların ihale bedelinin yatırılmaması durumunda, ihale edilen saha yada cevher, pasa, bakiye yığını ve cüruflar sırasıyla diğer isteklilere teklif edilir.

4- İhale bedeli Madencilik Fonu Gelir Hesabına yatırılıncaya kadar diğer taleplilerin ihale teminatları iade edilmeyerek bekletilir. İhale bedelinin Madencilik Fonu Gelir Hesabına yatırılmasından sonra sıralamada ondan sonra gelen taleplilerin ihale teminatları iade edilir.

5- İhalede verilen en yüksek ihale bedelinin Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘nde belirlenecek oranın altında kalan teklifler değerlendirmeye alınmaz ve bu teklifleri veren müracaatçıların ihale teminatları iade edilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Yasaklar ve Sorumluluklar

Yasak Fiil ve Sorumluluklar

MADDE 23- Bu Yönetmelik kapsamında yer alan ihalelerin hazırlanması ve sonuçlanmasında;

1- Maden Kanunu ve Yönetmeliğine aykırı davranan ve buna teşebbüs eden,

2- Hile, desise, vait, tehdit, nüfus kullanma ve çıkar sağlama suretiyle yada başka yollarla ihaleye fesat karıştıran veya buna teşebbüs eden,

3- İşlemlerde sahte belge veren veya kullanmaya teşebbüs edenler, hakkında hukuki ve cezai takibat yapılır.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Çeşitli Hükümler

Tebligat

MADDE 24- Bu Yönetmelik kapsamındaki ihalelerle ilgili her türlü tebligat, Tebligat Kanunu ve Tebligat Nizamnamesi hükümlerine göre yapılır.

Aynı Yönetmeliğe aşağıdaki ek madde eklenmiştir.

Yürürlük

MADDE 25- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 26- Bu Yönetmelik hükümlerini Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı yürütür.

Ek Madde 1- 3213 sayılı Maden Kanunu‘nun geçici 1. maddesine göre, değişik koordinatlarla yapılmış olan müracaatların bulundukları 1/25.000 ölçekli paftalar üzerinde belirlenen çakışmalı alanlarının ihalelerine müracaatı o alana kısmen veya tamamen tekabül eden tüm müracaat sahipleri katılır.

İhalenin yapılacağı tarih, bu müracaat sahiplerinin başvuru dilekçelerinde belirtilen adreslerine bildirilir. Müracaat dilekçesindeki yazılı adresi değişmiş olduğu halde adres değişikliğini Maden İşleri Genel Müdürlüğü‘ne bildirmemiş olan müracaatçıların bilinen adreslerine yapılan tebligatlar geçerli sayılır. Ayrıca hangi paftanın hangi tarihte ihalesinin yapılacağı Resmi Gazete‘de yapılacak bir ilanla ilgililere duyurulur.

Müracaatçılar ihaleye katılmak için başvuru alanlarına göre bu Yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde hesaplanan geçici teminatlarını yatırmak zorundadırlar.

Bu Yönetmeliğin 14. maddesinde belirtilen şekilde yapılacak açık artırma usulü ile müracaatçıların kendi müracaat alanları için teklif ettikleri birim ihale bedeli belirlenir.

İhale sonucunda, iştirakçilerin hak sağladıkları ruhsat alanlarına ödeyecekleri ihale bedelleri Alan (hektar), teklif edilen birim ihale bedeli (TL/hektar), şeklinde hesaplanır.

Çakışmalı alanlarda ilk ruhsat hakkı en yüksek birim ihale bedelini teklif eden müracaatçıya verilir.

Birinci sırada ruhsat hakkını kazanan müracaatçıya verilecek ruhsat alanı dışında kalan alanların ruhsatlandırılmasında da birim tekliflerdeki sıralamaya göre işlem yapılır.











MEVZUAT BÖLÜMÜNÜN KURALLARI:
Burada yer alan içerik sadece siz ziyaretçilerimize mesleğimizle ilgili tüm mevzuata toplu olarak erişim sağlamak amacıyla derlenmiştir. Mevzuat bölümü güncel tutulmaya çalışılmaktadır. Ancak hukuki sorunların önemini dikkate alarak lütfen ayrıntılı ve güncel mevzuat için www.yargitay.gov.tr veya www.danistay.gov.tr adreslerini ziyaret ediniz.

E-Maden Siteleri - Maden Forumları - Maden İlanları

İnternette ilginizi çekebilecek madencilik ile ilgili siteler;

www.madenciyim.com
www.madenhaber.net/haber/
www.madenhaber.net/ilan/
www.maden.org.tr
www.migem.gov.tr

Altın Madeni - Altının Tarihçesi - Altın Nasıl Çıkarılır

Altın nedir? Altın nasıl çıkartılır? Altın madenleri nerelerdedir? Altının ham hali, Altın madenleri nerelerde bulunur? Altın arama nasıl yapılır?

Atom numarası Z=79, atom ağırlığı M=196,967, simgesi Au olan geçiş elementi; bakır ve gümüş gibi elementler çizelgesinin BI sütununda yer alır.

Altının tarihçesi, doğal hali, çıkarılması, alaşımları, kimyasal ve fiziksel yapısı hakkında bilgiye yazının devamında ulaşabilirsiniz.

Altının Tarihçesi :

Doğal altının, insan oğlunun yararlandığı ilk metal olduğu düşünülmektedir. Bozulmaması, pırıltısı ve az bulunması, her dönemde ilgi görmesine neden olmuştur. Simyacılara göre altın, yeryüzündeki değersiz metallerin, güneş ve gfezegenlerin etkisiyle sürekli gelişerekulaşacakları son evreydi. Bu nedenle altın, genellikle metallerin kralı sayılıyordu.

Altının Doğal Hali:

Altın doğada çok yaygındır; ama yüzde oranlarının çok düşük olması nedeniyle, verimli işletmeciliğe elverişli bölgelere çok az rastlanır. Deniz suyunda altın oranı , bir ton su başına, yörelere göre 1-10 mg arasında değişir. Altın yatakları ikiye ayrılır : Birincil yataklar, ikincil yataklar. Birincil yataklar genelde kuvars bakımından zengin kayalardan oluşur; söz konusu kayalar, gümüş ve altın tellürürlerin (silvanit, kadaverit, krennerit, petzit, vb.) yanı sıra, çeşitli sülfürler (pirit, blend, stibit, galen, vb.) de içerir. İkincil yataklar birincil yatakların aşınmasından kaynaklanan alüvyon kökenli çökellerdir ve boyları milimetrenin 1/100 ünü geçmeyen altın tanecikleri, yoğunlukları nedeniyle toplaşarak, 25-30 kg lık kütleler oluşturabilir.

Altın Nasıl Çıkarılır?

Dünyada üretilen altının aşağı yukarı tümü, kuvarslı yada şistli damarlardan ve altınlı kumlardan çıkarılır. Altını ayırmak için mineraller mekanik yada kimyasal ilemler uygulanır. Mekanik yöntemde, mineral öğütülerek ince toz haline getirilir, sonra su ve yağlı bir madde karışımında yıkanır. İkinci yöntemde, altın yataklarının işletme olanakları çok çeşitlidir. Minerali öğütme yada yıkama sırasında, malgamalama (cıvayla alaşım) işlemine baş vurulabilir. Elde edilen malgama damıtılarak altın ayrılır. Ayrıca klor suyuyla (özellikle magamalamadan sonra) işleme olanağı verir (klorürleme). Günümüzde genellikle siyanürleme yöntemi uygulanır; metal, geniş havuzlarda potasyum siyanür yada sodyum siyanür içinde çözündürülüp, sonra bir başka metalle (çinko, aliminyum) işlenerek, altının çökelmesi sağlanır.

Bazı karmaşık altın minarellerini işlemede kolay yükselgenen metaller, gerek ayrımsal yükseltgeme yoluyla, gerek bazı asit yada buharların etkisiyle elenebilir.

Altını arındırmak için, metal önce altın klorüre dönüştürülüp, bu bileşik elektrolizle ayrıştırılır; yabancı metaller çamur içinde toplaşır.

Altın Ayarı ve Alaşımları :

Arı altına (1 000′ de 1 000 ) “24 ayar altın” adı verilir. 1 000′ de 900 lük altın para (kesin değer 0,9166) 22 ayar altından basılır. Merkez bankalarına yatırılan ve kuyumculara verilen altının kapsamı, yaklaşık %99,5 tir. Arı altın kolay dövülür ve bu yüzden sertliğini artırmak için başka metallerle alaşım yapılır.

Kuyumculukta işlenen altının ayarı ülkeden ülkeye değişir: 22 ayar, 18 ayar, 14 ayar, 10 ayar. Altından üretilen şeylerin üstüne, ayarlarını belirten damgalar vurulur. Altın alaşımlarında en çok kullanılan metaller, bakır, platin (ender olarak) ve gümüş’ tür.Bakır, altın para yada sarı altında; gümüşse %10 oranında ingiliz altınında ve %50 oranında beyaz altında yer alır. Kuyumculukta beyaz altın formulune göre hazırlanmış altın-gümüş alaşımının kullanımı günden güne yaygınlaşmaya ve sanayide kullanılması nedeniyle çok pahalı olan platinin yerini almaya başlamıştır.

Altın Madeni’ nin Fiziksel Özellikleri :

Arı altın, yansıma nedeniyle sarı, saydamlığı yüzünden yeşil görünen, çok yoğun (19 300 kg / m³) ve yumuşak bir metaldir. 1 063 °C’ de erir, 2 600 °C de, olağan basınç altında kaynar ve yeşilimsi sarı bir buhar çıkarır. Altın tel çekmeye en elverişli (1 gr altından 1 km tel çekilebilir), en kolay dövülen metaldir. 0,1 um kalınlığında yapraklar elde adilebilir.(yani bir milimetrelik kalınlığa ulaşmak için bu yapraklarda 10 000 tanesini üst üste koymak gerekir).

Altın Madeni’ nin Kimyasal Özellikleri :

Altın elektropozitif özelliği en zayıf metal olduğundan, kimyasal etkinliği çok düşüktür ve doğal olarak bozunmaz. B ileşiklerini oluştururken +I , +II (ender olarak) ve +III değerleriyle yükseltgenir. Holejenler altınla doğrudan doğruya bileşen aşağı yukarı tek element grubunu oluşturur. Altının önemli bileşiklerinden biri altın III klorürdür. Söz konusu bileşiğin hidrokilorik asit çözeltilerinden birinin hidrazi, fosfor, formik aldehit, vb indirgenmesi sonucunda, altının sudaki kolloyidal çözeltisi hazırlanabilir. Söz gelimi Cassius kırmızısı, rengini altın taneciklerinden alan sulandırılmış bir kalay IV oksittir ve altın II klorürün, kalay klorürle indirgenmesiyle elde edilir.

Bir altın III klorür çözeltisine hidroklorik asit katılmasıylaelde edilir. Holojenlerin altın üstündeki etkisi, bu maddeler oluşurken kolaylaşır. Olay altın suyunun altına etki etmesinin nedenini açıklar. Siyanür çözeltileri, oksijan eşliğinde altını çözündürür ve öok kararlı siyonorat iyonları oluştururlar; tepkimeden, mineralleri siyanürleme işleminde yararlanılır. Altının civayla bir araya gelmesini önlemek gerekir; çünkü bileşerek toz halinde bir alaşım (malgama) oluştururlar.

Maden Kanunu - 5995 No'lu Kanunla Değişik 3213 Sayılı Maden Kanunu

MADEN KANUNU

Kanun Numarası: 3213

Kabul Tarihi: 04/06/1985

Resmi Gazete Tarihi: 15/06/1985

Resmi Gazete Sayısı: 18785

AMAÇ:

Madde 1 - Bu Kanun madenlerin aranması, işletilmesi, üzerinde hak sahibi olunması ve terk edilmesi ile ilgili esas ve usulleri düzenler.

MADENLER:

Madde 2 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./1.mad) *1*

Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve ticarî değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan her türlü madde bu Kanuna göre madendir.

Madenler aşağıda sıralanan gruplara göre ruhsatlandırılır:

I. Grup madenler

a) İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunan kum ve çakıl.

b) Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ile çimento ve seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaçlar.

(Değişik bent: 10/06/2010-5995 S.K./1.mad.) II. Grup madenler

a) Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardan Agrega, mıcır veya öğütülerek kullanılacak kayaçlar.

b) Mermer, Traverten, Granit, Andezit, Bazalt gibi blok olarak üretilen taşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşlar.

III. Grup madenler

Deniz, göl, kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde bulunan tuzlar, karbondioksit (CO2) gazı (jeotermal, doğal gaz ve petrollü alanlar hariç). (Ek ibare: 10/06/2010-5995 S.K./1.mad.) Hidrojen Sülfür (7/3/1954 tarihli ve 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla)

IV. Grup madenler

a) Kaolen, Dikit, Nakrit, Halloysit, Endellit, Anaksit, Bentonit, Montmorillonit, Baydilit, Nontronit, Saponit, Hektorit, İllit, Vermikülit, Allofan, İmalogit, Klorit, Sepiyolit, Paligorskit (Atapuljit), Loglinit ve bunların karışımı killer, Refrakter killer, Jips, Anhidrit, Alünit (Şap), Halit, Sodyum, Potasyum, Lityum, Kalsiyum, Magnezyum, Klor, Nitrat, İyot, Flor, Brom ve diğer tuzlar, Bor tuzları (Kolemanit, Uleksit, Borasit, Tinkal, Pandermit veya bünyesinde en az %10 B2O3 içeren diğer Bor mineralleri), Stronsiyum tuzları (Selestin, Stronsiyanit), Barit, Vollastonit, Talk, Steattit, Pirofillit, Diatomit, Olivin, Dunit, Sillimanit, Andaluzit, Dumortiorit, Disten (Kyanit), Fosfat, Apatit, Asbest (Amyant), Manyezit, Huntit, Tabiî Soda mineralleri (Trona, Nakolit, Davsonit), Zeolit, Pomza, Pekştayn, Perlit, Obsidyen, Grafit, Kükürt, Flüorit, Kriyolit, Zımpara Taşı, Korundum, Diyasporit, Kuvars, Kuvarsit ve bileşiminde en az %80 SiO2 ihtiva eden Kuvars kumu, Feldispat (Feldispat ve Feldispatoid grubu mineraller), Mika (Biyotit, Muskovit, Serisit, Lepidolit, Flogopit), Nefelinli Siyenit, Kalsedon (Sileks, Çört).

b) Turba, Linyit, Taşkömürü, (Ek ibare: 10/06/2010-5995 S.K./1.mad.) kömüre bağlı metan gazı , Antrasit, Asfaltit, Bitümlü Şist, Bitümlü Şeyl, (*) (Ek ibare: 10/06/2010-5995 S.K./1.mad.) Kokolit ve Sapropel (Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla)

c) Altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Civa, Antimuan, Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, Şelit), Kobalt, Nikel, Kadmiyum, Bizmut, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum (Boksit, Gipsit, Böhmit), Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri (Bastnazit, Monazit, Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum, Rubidyum, Berilyum, İndiyum, Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum, Niobyum, Tantalyum, Selenyum, Telluryum, Renyum.

V. Grup madenler

Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, Morganit, Akuvamarin, Heliodor, Aleksandirit, Agat, Oniks, Sardoniks, Jasp, Karnolin, Heliotrop, Kantaşı, Krizopras, Opal (İrize Opal, Kırmızı Opal, Siyah Opal, Ağaç Opal), Kuvars kristalleri (Ametist, Sitrin, Neceftaşı (Dağ kristali), Dumanlı Kuvars, Kedigözü, Avanturin, Venüstaşı, Gül Kuvars), Turmalin (Rubellit, Vardelit, İndigolit), Topaz, Aytaşı, Turkuaz (Firuze), Spodümen, Kehribar, Lazurit (Lapislazuli), Oltutaşı, Diopsit, Amozonit, Lületaşı, Labrodorit, Epidot (Zeosit, Tanzonit), Spinel, Jadeit, Yeşim veya Jad, Rodonit, Rodokrozit, Granat Minarelleri (Spesartin, Grosüllar Hessanit, Dermontoit, Uvarovit, Pirop, Almandin), Diaspor Kristalleri, Kemererit.

(Ek bent: 10/06/2010-5995 S.K/1.mad.) VI. Grup madenler

Radyoaktif Mineraller ve diğer radyoaktif maddeler.

Bu gruplarda yer alan madenlerin özellikleri ile bu maddede yer almayan bir madenin grubunun tespitine ait esas ve usuller Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Bu Kanuna göre verilen ruhsatlar başka amaçla kullanılmaz.

TANIMLAR:

Madde 3 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./2.mad) *1*

Kanunda geçen deyimler aşağıda açıklanmıştır:

Bakanlık : Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı.

Genel Müdürlük: Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü.

Takaddüm Hakkı: Maden hakkı için ilk müracaat edene tanınan öncelik.

Ruhsat Hukuku : Ruhsat sahiplerinin ruhsattan doğan hak ve yükümlülükleri.

Buluculuk : Herhangi bir ruhsat döneminde yönetmeliğinde belirtildiği şekilde bir maden zuhurunun ortaya çıkartılması.

Arama Ruhsatı : Belirli bir alanda maden arama faaliyetlerinde bulunulabilmesi için verilen yetki belgesi.

İşletme Ruhsatı : İşletme faaliyetlerinin yürütülebilmesi için verilen yetki belgesi.

İşletme İzni : Bir madenin işletmeye alınabilmesi için izin.

Sertifika : V. Grup madenlerin aranması ve işletilmesi için yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde Bakanlıkça verilen belge.

Beyan : İlgililerin resmi kuruluşlara herhangi bir durumu belirlemek veya açıklamak maksadı ile vermiş oldukları yazılı belge.

Maden Sicili : Tüm madencilik faaliyetleri ile ilgili bilgilerin kaydedildiği yer.

Pasa : Mevcut ekonomik ve teknik şartlara göre işletilmesi mümkün olmayan, ancak işletme gereği istihsal edilen cevher.

Prospeksiyon : Madencilik arama faaliyetlerine mesnet teşkil edecek ön bilgilerin toplanması işi.

Görünür Rezerv : Boyutları, tenörü belirlenmiş üretilebilir kesin cevher miktarı.

Ekonomik Cevher : Günün teknik ve ekonomik şartlarında kârlı olarak değerlendirilebilecek cevher.

Kamulaştırma : İşletme ruhsat süresi boyunca ruhsat alanında kalan özel mülkiyet arazilerine madencilik faaliyeti için alınan kamulaştırma kararı.

Nezaret : İşletmelerin tekniğine ve emniyet nizamnamelerine uygun olarak yürütülmesinin kontrolü.

Nezaretçi : İşletmelerin teknik ve emniyet yönünden nezaretini yapan sorumlu ve yetkili maden mühendisi.

Taksir : Ruhsat alanlarının bu Kanun gereğince küçültülmesi.

Münfesih : Hakların hiçbir bildirime gerek kalmaksızın otomatik olarak fesholması.

Faaliyet Raporu : Madencilik faaliyetlerinin yönetmeliğinde belirtildiği üzere fennî nezaretçi tarafından hazırlanan takdim metni.

Teknik Belge : Maden arama ve işletme faaliyetleri ile Kanunda belirtilen diğer işler için ilgili mühendis ve diğer teknik elemanlar tarafından hazırlanan imalât haritası, jeolojik, jeofizik, hidrojeolojik etüt, harita, kesitler, raporlar ve bunun gibi teknik içerikli belge.

Satış Bilgi Formu : Şekli yönetmelikte gösterildiği gibi hazırlanan, yıllık üretim miktarı, satış tutarı, toplam gelir ve tahakkuk eden Devlet hakkı gibi malî durumu gösteren belge.

Faaliyet Bilgi Formu : Yıllık işletme faaliyetine ilişkin üretim, satış, stok ve bunun gibi bilgileri içeren, şekli ve muhtevası yönetmelikle gösterilecek olan belge.

Arama Faaliyet Raporu : Ruhsat sahalarında yürütülen arama faaliyetleri ile ilgili Genel Müdürlüğe verilmesi gereken belge.

İmalât Haritası : İşletmelerde üretim yapılan yerleri, miktarları ve yapılış şeklini gösterir ölçekli beyan niteliğinde harita.

Proje : Yeraltı kaynaklarının değerlendirilmesi amacına dönük belirli girdileri seçilmiş bir teknoloji kullanarak mevcut ve potansiyel talebi karşılamak üzere mal ve cevher üretmek için çalışmaları düzenleyen beyan niteliğinde rapor.

Kantar Fişi : Cevher nakillerinde cevherin ağırlığını gösterir tartı makbuzu.

Sevk Fişi : 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 2365 sayılı Kanunla değişik 240 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinde yer alan taşıma irsaliyelerindeki bilgileri ihtiva eden beyan niteliğinde belge.

İhtisaslaşmış Devlet Kuruluşu : Maden İşleri Genel Müdürlüğü, MTA Genel Müdürlüğü, TKİ Kurumu Genel Müdürlüğü, TTK Genel Müdürlüğü, Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, EİE İdaresi Genel Müdürlüğü, DSİ Genel Müdürlüğü, Sanayi ve Ticaret, Tarım ve Köyişleri, Çevre ve Orman bakanlıklarına bağlı kuruluşlar, (Değişik ibare: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Karayolları Genel Müdürlüğü ve Elektrik Üretim A.Ş. gibi madencilik faaliyetleri ile ilgili konularda ihtisas sahibi Devlet kuruluşları.

Maden Hakları : Madenlerin aranması, bulunması ve işletilebilmesi için verilen izinler ve maden yataklarının bulunmasına yardımcı olanlara tanınan maddî imkânlar.

Teminat : Madencilik faaliyetlerinde kanun hükümlerine ve tekniğe uygun çalışmayı temin amacı ile alınan nakit para, süre yönünden sınırsız banka ve özel finans kurumu teminat mektubu, Devlet bono ve tahvili olarak alınan geçici ödeme.

Devlet Hakkı : Maden istihracı ile sağlanacak gelirden Devlet payına düşen kısım.

Kritik Cevher Stokları : Ekonominin buhranlı dönemleri geçiştirebilmesi için gerekli ekonomik büyüklükteki cevher stokları.

Mücbir Sebep : Sel, yangın, deprem, grizu patlaması, çökme, heyelan ve benzeri haller.

Beklenmeyen Haller : Tenör, jeoloji, pazarlama, ulaştırma ve alt yapı şartlarındaki beklenmeyen değişiklikler ile ilgili mevzuat gereğince diğer kurumlardan alınması gereken izinlerin alınamaması durumları.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Altyapı Tesisi: Madencilik faaliyetleri için zorunlu ve temdit dahil ruhsat süresi ile sınırlı olan yol, su, haberleşme, enerji nakil hattı, bant konveyör, havai hat, kuyu tesisleri, şantiye binası, yemekhane, atölye, kantar tesisleri, maden stok alanı, pasa döküm alanı, atık barajı, trafo, patlayıcı madde ve müştemilatı deposu gibi geçici yapı ve binaları.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Geçici Tesisler: Maden ruhsatının süresine bağlı olarak yapılan tesis ve altyapı tesisleri.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Kurul: Devlet Planlama Teşkilatının bağlı olduğu bakanın başkanlığında oluşturulan, maden işletme faaliyetleri ile diğer yatırımların kamu yararı açısından önceliğini ve önemini tespit ederek karar veren kurulu.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Tesis: Madencilik faaliyetleri için zorunlu olan her türlü kırma, eleme, öğütme, kesme ve sayalama tesisleri ile işleme tesisi kapsamında asfalt üretim, hazır beton, yapı elemanı tesisleri, sallantılı masa, jig, konsantratör, flotasyon, liç, kalsinasyon, bioksidasyon ve benzeri cevher hazırlama ve zenginleştirme tesisleri, karıştırma, depolama, stoklama, atık kazanma ve atık bertaraf tesisleri gibi geçici üniteleri.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Maden Arama Projesi: Arama ruhsat sahasında bir termin planı dahilinde, ekonomik olarak işletilebilecek bir maden yatağı bulabilmek için arama süresi boyunca yapılacak olan arama faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesine yönelik yatırım bilgilerini ve mali yeterliliği içeren projeyi.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Ön İnceleme Raporu: Hedef sahayı seçmenin gerekçeleri, nedenleri ve aranacak maden/madenlerin belirtildiği; mevcut bilgiler doğrultusunda hazırlanmış yorum ve değerlendirmeleri içeren raporunu.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Ön Arama Faaliyet Raporu: Ön arama döneminde maden arama projesinde belirtilen madenin yapısına göre, maden kaynağına yönelik elde edilen veriler doğrultusundaki tenör/kalite tahminini içeren kaynak raporunu.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Genel Arama Faaliyet Raporu: Genel arama döneminde madenin yapısına göre, maden arama projesinde belirtilen yöntem ve uygulamalar ile detay arama dönemine ilişkin öngörülen sondaj, yarma, kuyu, galeri gibi arama faaliyetlerine ait bilgileri içeren kaynak veya rezerv raporunu.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Detay Arama Faaliyet Raporu: Detay arama döneminde madenin yapısına göre maden arama projesinde belirtilen yöntem ve uygulamalar ile sondaj, yarma, kuyu, galeri gibi arama faaliyetlerine ilişkin bilgileri ve diğer belgeleri kapsayan görünür rezerv raporunu.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Kaynak: Yerkabuğunda veya yerkabuğunun derinliklerinde, biçim, nitelik ve nicelik olarak muhtemel ekonomik beklentilere neden olan maden veya mineral yoğunlaşmasını.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Oda Sicil Belgesi: Mühendislerin odaya üyeliklerinin devam ettiğine dair yılda bir kez alınan belgeyi.

(Ek tanım: 10/06/2010-5995 S.K./2.mad.) Muhammen Bedel: I. Grup (a) bendi madenler için mülk sahibinin izni alınarak verilen ruhsatlarda veya ruhsat süre uzatım işlemlerinde madenin cinsi, rezervi ve yeri dikkate alınarak ilgili il özel idaresi tarafından belirlenen bedeli."

DEVLETİN HÜKÜM VE TASARRUFU:

Madde 4 - Madenler Devletin hüküm ve tasarrufu altında olup, içinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi değildir.

HAKLARIN BÖLÜNMEZLİĞİ, DEVİR VE İNTİKALİ:

Madde 5 - Madenler üzerinde tesis olunan ilk müracaat (takaddüm), ... arama ruhsatnamesi, buluculuk, ... ve işletme ruhsatı haklarının hiç birisi hisselere bölünemez. Her biri bir bütün halinde muameleye tabi tutulur. *1*

Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı, devredilebilir. Durum maden siciline şerh edilir. Devir muamelesi maden siciline şerh edilmesi ile tamam olur.

Maden hak ve vecibeleri miras yolu ile intikal eder. Bu hak ve vecibeler, bütün mirasçıların vekaletini havi bir vekaletname ile 6 ncı maddede belirtilen niteliklere sahip mirasçılardan birine veya üçüncü bir şahsa devredilir. Mirasçıların ittifak edememeleri halinde mirasçılardan birinin müracaatı ile mahkeme mirasçılardan bu hakkın en ehil olana tahsisine veya bu da mümkün olmazsa ruhsatın satılmasına karar verir. Mahkeme bu hususu basit muhakeme usulü ile halleder. Eger dava söz konusu değil ise 6 ay içerisinde intikal işlemleri tamamlanmayan ruhsatlar fesh edilir. Devir ve intikal işlemlerinin ne şekilde yapılacağı yönetmelikte belirtilir.

Madenler üzerindeki hakların devir ve intikali bu Kanun ve yönetmelikte gösterilen hükümlerin tatbikini geciktirmez.

MADEN HAKKI:

Madde 6 - Maden hakları, medeni hakları kullanmaya ehil T. C. vatandaşlarına, madencilik yapabileceği statüsünde yazılı Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına göre kurulmuş tüzelkişiliği haiz şirketlere, bu hususta yetkisi bulunan kamu iktisadi teşebbüsleri ile müesseseleri, bağlı ortaklıkları ve iştirakleri ile diğer kamu kurum, kuruluş ve idarelerine verilir.

Maden hakları gerçek veya tüzel tek kişi adına verilir.

Devlet memurları, diğer kamu görevlileri, Genel Müdürlüğün merkez ve taşra teşkilatında çalışan yevmiyeli ve mukaveleli personel, arama, ... ve işletme ruhsatı alamaz. *1* *2*

Maden arama veya işletme hakkını haiz iken memur olanlar memuriyete geçişlerinden itibaren 6 ay zarfında bu haklarını devretmeye mecburdurlar.

3 üncü fıkradaki yasaklamaya tabi olup miras yoluyla kendisine maden ruhsatı intikal eden mirasçı, durumundaki mani hal ortadan kalkmadığı takdirde 5 inci maddenin 4 üncü fıkrası hükmü uygulanır.

MADENCİLİK FAALİYETLERİNDE İZİNLER

Madde 7 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./3.mad) *1*

(İptal fıkra : Anayasa Mah.nin 15/01/2009 tarihli ve E. 2004/70, K. 2009/7 sayılı Kararı ile.) *2* ;(Düzenlenen fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Madencilik faaliyetlerinin yapılması ve ruhsatlandırma işlemlerinin yürütülmesi ile ilgili olarak yeni verilecek ruhsat alanlarına maden işletme yöntemi, faaliyetin yapıldığı bölge, madenin cinsi, yapılacak yatırımın çevresel etkileri, şehirleşme ve benzeri hususlar dikkate alınarak, temdit talepleri dahil ruhsat verilen alanlarda kazanılmış haklar korunmak kaydıyla, ilgili kurumların görüşleri alınarak Bakanlık tarafından kısıtlama getirilebilir. İlk müracaat veya ihale yolu ile yapılacak ruhsatlandırmalarda müracaatın yapılacağı alanlar diğer kanunlar ile getirilen kısıtlamalar gözönüne alınarak Bakanlıkça ruhsat müracaatına kapatılabilir. Kısıtlama gerekçesi ortadan kalkan alanlar ihale yoluyla aramalara açılır. Bu Kanun dışında madencilik faaliyetleri ile ilgili olarak yapılacak her türlü kısıtlama ancak kanun ile düzenlenir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Özel çevre koruma bölgeleri, milli parklar, yaban hayatı koruma ve geliştirme sahaları, muhafaza ormanları, 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanununa göre korunması gerekli alanlar, 1 inci derece askeri yasak bölgeler, 1/5000 ölçekli imar planı onaylanmış alanlar, 1 inci derece sit alanları ile madencilik amacı dışında tahsis edilen ve Genel Müdürlük tarafından uygun görüş verilen elektrik santralleri, organize sanayi bölgeleri, petrol, doğalgaz ve jeotermal boru hatları gibi yatırım alanlarına ait koordinatlar ilgili kurumlar tarafından Genel Müdürlüğe bildirilir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Bu alanlara yapılan ruhsat müracaatlarının hak sağlaması halinde iki ay içinde harç ve teminatın yatırılmasından sonra bu alanlara ilişkin ilgili kurumlardan izin alınması için müracaat sahibine bir yıl süre verilir. Bu süre içinde izin alınması durumunda Kanunun 16 ncı maddesine göre ruhsat düzenlenir, izin alınamaması halinde müracaat reddedilir. Müraacat alanının bir kısmının bahse konu alanlarla çakışması halinde, çakışan alan dışındaki serbest alana ilişkin olarak iki aylık süre içinde Kanunun 16 ncı maddesine göre müracaatta bulunulması halinde ruhsat düzenlenir. Aksi halde tüm müracaat alanı bu süre sonunda müracaatlara açık hale gelir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Devlet ormanları içinde yapılacak maden arama ve işletme faaliyetleri ile bu faaliyetler için zorunlu ve ruhsat süresine bağlı olarak yapılan geçici tesislere 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu hükümlerine göre izin verilir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Yaban hayatı koruma ve geliştirme sahalarında maden arama ve işletme faaliyetleri ile bu faaliyetler için gerekli geçici tesislere çevresel etki değerlendirme raporunda belirlenen esaslar dahilinde izin verilir. Alınan izinler, temditler dahil ruhsat hukuku sonuna kadar devam eder.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Uygulanan yöntem, teknoloji ve derinliğe bağlı olarak projesi Genel Müdürlükçe uygun bulunan yeraltı madencilik faaliyetlerinin tekabül ettiği yüzey alanı için herhangi bir izin alınmaz. Yeraltı madencilik faaliyetlerine bağlı olarak gerekli olan yerüstü tesisleri veya galeri ağzının isabet ettiği alan için gerekli izinlerin alınması zorunludur.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Madencilik faaliyeti yapılan alanların, izne tabi alan olmaları halinde, ilgili olduğu kanun hükümlerine göre gerekli izinlerin alınması zorunludur. Ancak, Genel Müdürlükçe işletme ruhsatı verildikten sonra, işletme ruhsat alanının diğer kanunlara göre izne tabi alan haline gelmesi durumunda ilgili kanunların öngördüğü yükümlülüklerin yerine getirilmesi suretiyle kazanılmış haklar korunarak faaliyetler sürdürülür. Diğer kanunlara göre izne tabi alanlar, Genel Müdürlüğün görüşü alınarak belirlenir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Kazanılmış haklar korunmak kaydıyla içme ve kullanma suyu rezervuarının maksimum su seviyesinden itibaren 1000-2000 metre mesafe genişliğindeki şeritte galeri usulü patlatma yapılmaması, alıcı ortama arıtma yapılmadan doğrudan su deşarj edilmemesi şartıyla çevre ve insan sağlığına zarar vermeyeceği bilimsel ve teknik olarak belirlenen maden arama ve işletme faaliyetleri ile altyapı tesislerine izin verilir. 2000 metreden sonraki koruma alanı içinde çevresel etki değerlendirmesi raporuna göre yapılması uygun bulunan maden istihracı ve her türlü tesis yapılabilir. Ancak faaliyet sırasında alıcı ortama yapılacak deşarjlarda ilgili yönetmelikte belirtilen limitlere uyulması zorunludur.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı ruhsat sahasındaki tesisler için işyeri açma ve çalışma ruhsatları il özel idareleri tarafından verilir. Bu ruhsatların verilmesi sırasında 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu hükümlerine göre belediyelerin tahsil ettiği işyeri açma izni harcı il özel idaresi tarafından tahsil edilir. Bu bedelin % 50'si ruhsatın bulunduğu bölgeyle sınırlı olarak altyapı yatırımlarında kullanılmak üzere, doğrudan ilgili ilçe veya ilçelerin Köylere Hizmet Götürme Birlikleri hesabına aktarılır. Bu alanların belediyelerin mücavir alanı içerisinde kalması durumunda tahsil edilen harcın % 50'si ilgili belediyenin hesabına aktarılır.

İlgili bakanlıkların mevzuatı gereği yapacakları inceleme ve denetimlerde; ruhsat alanlarında ilgili Kanun esaslarına uygun çalışılmadığının tespiti halinde, mevzuat çerçevesinde yapılacak işlemler Genel Müdürlüğe bildirilir. Çevre ve insan sağlığına zarar verdiği tespit edilen madencilik faaliyetleri gerekli önlemler alınıncaya kadar durdurulur.

Çevresel etki değerlendirmesi işlemleri Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından, diğer izinlere ilişkin işlemler de ilgili bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca çevresel etki değerlendirmesi sürecinde en geç üç ay içinde bitirilir. Bakanlık ve diğer bakanlıkların mevzuatının gerektirdiği maddî yükümlülükler ruhsat sahibi tarafından karşılanır.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) İmar alanları içinde kalan madencilik faaliyetleri, ilgili yerel merciden izin alınarak yapılır. Ruhsat alındıktan sonra imar alanları içine alınan maden sahalarına bu hüküm uygulanmaz. İmar planı bulunmayan alanlarda yapılan veya yapılacak olan madencilik faaliyetleri ile bu faaliyetlere bağlı geçici tesisler ve bunların müştemilatı için imar planı yapılmaz. İşletme ruhsatları çevre düzeni ve imar planları notuna işlenir. İmarsız alanlarda yürütülen madencilik faaliyetleri için gerekli olan geçici tesisler ve bunların müştemilatı, inşaat ve yapı kullanma iznine tabi değildir. Ancak, yapıların fen ve sağlık kurallarına uygun olması ve ilgili il özel idaresine bildirilmesi zorunludur. İmarsız alanlarda yürütülen madencilik faaliyetleri için gerekli olan geçici tesisler ve bunların müştemilatı niteliğindeki yapıların, ruhsat sahibi tarafından madencilik faaliyetinin sonlandırılmasını müteakip bir yıl içinde kaldırılması, bunlardan çevresel etki değerlendirmesi olumlu kararı alınmış olanların, çevresel etki değerlendirmesi raporunda belirtildiği şekli ile her iki alanda da yol, su, haberleşme, enerji nakil hattı, bant konveyör, havai hat ve kuyu tesislerinin ilgili idarenin onayı ve talebi doğrultusunda bedelsiz olarak kalmasına izin verilebilir. Diğerlerinin ise süresinde yerinden kaldırılması veya çevre ile uyumlu hale getirilmesi zorunludur. Ruhsat sahibinin bu yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde, çevre ve insan sağlığı bakımından sorumlulukları devam eder. Ruhsat sahibi tarafından yapılması gereken işlemler valilik veya ilgili idare tarafından yerine getirilerek yapılan masraflar 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.

Kamu hizmeti veya umumun yararına ayrılmış yerlere ve bu tür tesislere 60 metre mesafe dahilinde madencilik faaliyetleri Bakanlığın, binalara 60 metre, özel mülkiyete konu araziye 20 metre mesafe dahilinde ise mülk sahibinin iznine bağlıdır. Bu mesafeler, ihtiyaç halinde madencilik faaliyetlerinin boyutu, emniyet tedbirleri ve arazinin yapısı dikkate alınarak Bakanlıkça artırılabilir. Mesafeler yatay olarak hesaplanır.

Maden arama faaliyetleri, bu Kanunda sayılanlar dışında herhangi bir izne tâbi değildir. İşletme faaliyetleri ise, bu Kanuna göre Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliğe göre yürütülür.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Madencilik faaliyetleri ile Devlet ve il yolları, otoyollar, demir yolları, havaalanı, liman, baraj, enerji tesisleri, petrol, doğalgaz, jeotermal boru hatları, su isale hatları gibi kamu yararı niteliği taşıyan yatırımların birbirlerini engellemesi, maden işletme faaliyetinin yapılamaz hale gelmesi, yatırım için başka alternatif alanların bulunamaması durumunda, madencilik faaliyeti ve yatırımla ilgili karar, Kurul tarafından verilir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Herhangi bir yatırım yapılmamış I. Grup madenler, mıcır, kaba inşaat, baraj, gölet, liman, yol gibi yapılarda kullanılan her türlü yapı hammaddeleri için verilen ruhsatlar ile görünür rezervi belirlenmemiş diğer grup maden ruhsat sahaları ile çakışan aynı yerdeki diğer yatırımlara Genel Müdürlükçe izin verilir. Ruhsatlı sahalarda görünür rezervi belirlemek üzere yapılan sondaj, kuyu, galeri, desandre gibi işler için yapılan yatırımların ve maden varlığının belgelenmesi durumunda tespit edilen görünür rezerv alanı dışındaki alanlar için, diğer yatırımların madencilik faaliyetlerini engellemeyeceğine Genel Müdürlükçe karar verilmesi halinde diğer yatırım için izin verilir. Bu alanlarda ruhsat sahibi tarafından yapılmış yatırımı etkileyen bir husus var ise bu alanla ilgili karar Kurul tarafından verilir. İşletme ruhsat alanı içerisinde ancak işletme izni veya görünür rezerv alanı dışındaki bir alanda diğer yatırımlara Genel Müdürlükçe izin verilebilir. Yatırımın işletme izni veya görünür rezerv alanı ile çakışması durumunda, Kurul tarafından karar verilir. Arama ruhsatı döneminde hiçbir yatırım yapılmamış ise diğer yatırımlara engel teşkil etmez.

(İptal fıkra: Anayasa Mah.nin 15/01/2009 tarihli ve E. 2004/70, K. 2009/7 sayılı Kararı ile.) *3* ;Düzenlenen fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Kurul, Devlet Planlama Teşkilatının bağlı olduğu bakanın başkanlığında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, diğer yatırımcı kurum ya da kuruluşun bağlı olduğu bakan/bakanlar ve yatırım kararına onay veren kurumun ilgili olduğu bakan olmak üzere asgari üç kişiden oluşur. Ancak, yatırımcı kuruluşun Devlet Planlama Teşkilatının bağlı olduğu Bakanlığa veya Bakanlığa bağlı ilgili veya ilişkili bir kurum ve katılımcı sayısının üçün altında olması halinde Sanayi ve Ticaret Bakanı Kurula katılır. Kurul, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı veya ilgili taraf bakanlardan herhangi birinin daveti üzerine toplanır ve kararlarını üye tamsayısının salt çoğunluğuyla alır. Kurul tarafından alınan karar, kamu yararı kararı yerine geçer. Kurulun sekretaryası, Genel Müdürlük tarafından yürütülür.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Kurul tarafından verilecek kararlarda; görünür rezerv alanı ile diğer yatırımın çakışması halinde öncelikle madenin makul bir sürede üretilebilme imkanının olup olmadığı, ara ve uç ürüne yönelik madenciliğe dayalı sanayi tesislerinin hammadde ihtiyacını karşılayan ruhsatlı sahalarda, tesisin hammadde ihtiyacını karşılayacak şekilde alternatif alanların bulunup bulunmadığı dikkate alınarak değerlendirme yapılır.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Kurul tarafından gerekli görülmesi halinde hazırlatılan rapor, danışmanlık ücretleri, yolluk, gündelik ve benzeri tüm harcamalar yatırımcı tarafından karşılanır. Ayrıca, yatırımlar nedeniyle Kurul kararı ile faaliyeti kısıtlanan maden işletmecisinin yatırım giderleri, lehine karar verilen tarafça tazmin edilir.

Madencilik faaliyetleri ve/veya bu faaliyetlere bağlı tesisler için verilmiş izinler, ruhsat hukuku devam ettiği sürece geçerlidir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K./3.mad.) Çevresel etki değerlendirmesi ile ilgili karar, işyeri açma ve çalışma ruhsatı, mülkiyet izni olmadan veya on üçüncü fıkraya aykırı faaliyette bulunulduğunun tespiti halinde ruhsat teminatı irad kaydedilerek bu alandaki faaliyet durdurulur. Bu ihlallerin üç yıl içinde üç kez yapıldığının tespiti halinde ise teminat irad kaydedilerek ruhsat iptal edilir.

MADEN HAKKININ VERİLMEYECEĞİ DURUMLAR:

Madde 8 - (Mülga madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

MADEN TEŞVİK TEDBİRLERİ:

Madde 9- (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./4.mad)

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/4.mad.) Madencilik faaliyetleri Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen teşviklerden yararlandırılır. Ancak hazır beton, asfalt ve yapı elemanları üretim tesisleri, imalat sanayi sektörü dışında madencilik faaliyeti kapsamında değerlendirilmez.

Ürettiği madeni yurt içinde ve kendi tesisinde işleyip ek katma değer sağlayanlardan, bu tesislerde üretimde değerlendirilen maden miktarı için Devlet hakkının % 50'si alınmaz. (Ek cümle: 29/12/2005-5446 S.K./1.mad) Bu hüküm I. Grup madenler ve mıcır ile kaba inşaat, baraj, gölet, liman, yol gibi yapılarda kullanılan her türlü yapı hammaddesi için uygulanmaz.

(Mülga 3. fıkra: 29/12/2005-5446 S.K./1.mad)

BEYAN USULÜ:

Madde 10 - Madencilik faaliyetlerinin bu Kanun hükümlerine göre devamı süresince teknik ve mali konularda yapılan yazılı beyanlar ile yetkili kişilerce tanzim edilen raporlar doğru kabul edilir.

Teknik elemanlar sadece ihtisas sahibi oldukları konularda beyanda bulunabilirler ve beyanları ile sorumludurlar. Ruhsat sahipleri ise teknik konular dışındaki tüm beyanlardan sorumludurlar.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/5.mad.) Mühendisler tarafından hazırlanan her türlü proje, arama faaliyet raporu, faaliyet bilgi formları için geçerli olduğu yıla ait kayıtlı oldukları oda sicil belgesinin Genel Müdürlüğe veya il özel idarelerine verilmesi zorunludur.

(Değişik fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./5.mad) *1* Beyanlardaki hata ve noksanlıklar, idarenin tespiti ve sorumluların uyarılmasından itibaren iki ay içerisinde düzeltilir. Bu sürede gerekli düzeltmenin yapılmaması halinde teminat irad kaydedilir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/5.mad.) Gerçek dışı veya yanıltıcı beyanda bulunmak suretiyle bu Kanun hükümlerinin uygulanmasını engelleyen ve haksız surette hak iktisabına sebep olan teknik elemanlar uyarılır. Gerçek dışı veya yanıltıcı beyanların üç yıl içinde tekrarı halinde teknik elemanların bu Kanun gereğince yapacakları beyanlar bir yıl süreyle geçersiz sayılır. Fiilin her tekrarında hak mahrumiyeti uygulamasına devam edilir. Uygulanan uyarı ve hak mahrumiyeti, teknik elemanın bağlı bulunduğu mesleki teşekküle bildirilir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/5.mad.) Teknik nezaretçinin atandığı ruhsat sahasındaki faaliyetleri düzenli bir şekilde denetleyerek tespit ve önerilerini teknik nezaretçi defterine kaydetmesi zorunludur. Aksi takdirde teknik nezaretçi uyarılır. İkinci kez aynı ruhsat ile ilgili olarak bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda teknik nezaretçi hakkında beşinci fıkra hükümleri uygulanır. Teknik nezaretçi defterini, teknik nezaretçi ile ruhsat sahibi veya vekili imzalar. Defterin ibraz edilmemesi veya düzenli tutulmaması halinde, ruhsat sahibine on yıl süreli işletme ruhsatları için belirlenen yıllık işletme ruhsat harcı tutarında idari para cezası uygulanır.

(Ek fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./5.mad) Gerçek dışı veya yanıltıcı beyanda bulunmak suretiyle Kanun hükümlerinin uygulanmasını engelleyen ve haksız surette hak iktisap eden ruhsat sahiplerinin teminatları irad kaydedilerek iki katına çıkarılır. Bu fıkranın ikinci kez ihlâli halinde bir önceki ceza katlanarak uygulanır. Üç * yıl içinde madde hükümlerinin üç kez ihlâl edilmesi halinde teminat irad kaydedilerek ruhsat iptal edilir.

(Düzenlenen fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/5.mad.) Bu Kanuna göre;

a) Ruhsatın ait olduğu grup dışında, üretim hakkı olmayan diğer grup madenin üretilmesi ve/veya sevk edilmesi,

b) Arama ruhsat döneminde izinsiz üretim veya verilen üretim izninden fazla üretim ve satış yapılması,

c) Ruhsat sahibinin kamulaştırılan alanı kamulaştırma amacı dışında kullanması,

ç) Galeri atımı yöntemi ile patlatma yapılması,

d) Genel Müdürlükçe faaliyeti durdurulan sahalarda üretim faaliyetinde bulunulması,

e) Ruhsat sahasında yapılan üretimlerin beyan edilmemesi,

haksız yere hak iktisabı sayılır. Haksız yere hak iktisabına imkan veren bu hususlarla ilgili yapılmış beyanlar da gerçek dışı ve yanıltıcı beyanlar olarak kabul edilir.

(Ek fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./5.mad) Bu maddede belirtilen şekilde iktisap edilen haklar geri alınır.

Türk Ceza Kanununun ilgili hükümleri mahfuzdur.

FAALİYETLERİN DENETİMİ:

Madde 11 - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, maden hakları ile ilgili bütün faaliyetlerin yürütülmesini ve vecibelerin yerine getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak ve yönlendirmek için teknik ve mali konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaşmış diğer Devlet kuruluşlarından da yararlanarak inceleme raporu hazırlatır.

Birinci fıkraya göre yapılan inceleme sonunda gerçek dışı ve/veya yanıltıcı beyanda bulundukları tespit edilenler hakkında 10 uncu madde hükümleri uygulanır.

İnceleme yapacakların nitelikleri, incelemenin nasıl yapılacağı ve raporların tanzimi ile diğer hususlar yönetmelikte belirtilir.

ÜRETİM VE SEVKİYAT

Madde 12- (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./6.mad) *1*

Üretilen madenin sevk fişi ile sevkiyatı zorunludur.

Konveyör ve boru hattı ile sevkiyat, ocak ve tesis mesafesi, nakil güzergahının durumu, cevherin tüvanan, konsantre, yarı mamul ve mamul olarak taşınması göz önüne alınarak sevk fişi kullanımı ile altın, gümüş, platin gibi kıymetli metallerin entegre tesislerinde ve zenginleştirme tesisleri ile bu tesislerden elde edilen ürünlerin sevk fişi kullanımı ve denetimi ile ilgili hususlar yönetmelikle belirlenir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/6.mad.) Sevk fişi olmaksızın maden sevk edildiğinin, mülkî idare amirlikleri veya il özel idareleri tarafından tespit edilmesi halinde, sevk edilen madene el konulur. Söz konusu madenin ocak başı satış bedelinin beş katı tutarında idari para cezası verilir. Ruhsat sahibi tarafından sevk fişi olmaksızın maden sevk edildiğinin, mülkî idare amirlikleri veya il özel idareleri tarafından tespit edilmesi halinde ise söz konusu madenin ocak başı satış bedelinin beş katı tutarında idari para cezası verilir.

Denetim ve inceleme sonucunda, yaptığı üretim ve sevkiyatı bildirmediği tespit edilen ruhsat sahiplerine, ödenmesi gereken Devlet hakkına ilaveten bildirilmeyen miktar için hesaplanacak Devlet hakkının on katı tutarında idarî para cezası verilir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/6.mad.) Ruhsatı olmadan veya başkasına ait ruhsat alanı içerisinde üretim yapıldığının tespiti halinde faaliyetler durdurularak üretilen madene mülki idare tarafından el konulur. Bu fiili işleyenlere, bu fıkra kapsamında üretilmiş olup el konulan ve el konulma imkanı ortadan kalkmış olan tüm madenin ocak başı satış bedelinin üç katı tutarında idari para cezası uygulanır. Ruhsat alanında ruhsat grubu dışında üretim yapıldığının tespiti halinde faaliyetler durdurularak üretilen madene mülkî idare amirliklerince el konulur. Bu fiili işleyen kişilere, bu fıkra kapsamında üretilmiş olup el konulan ve el konulma imkânı ortadan kalkmış olan tüm madenin, ocak başı satış bedelinin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır. El konulan madenler, mülki idare amirliklerince satılarak bedeli il özel idaresi hesabına aktarılır.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/6.mad.) Hammadde üretim izni olmadan üretim yapıldığının ve hammaddenin kamuya ait projelerde kullanıldığının tespit edilmesi halinde faaliyetler durdurulur. Bu alanda üretilen hammadde için faaliyeti gerçekleştirene ocak başı satış bedeli kadar idari para cezası uygulanır. Hammadde üretim izin alanından üretilen hammaddenin projede belirtilen amaç dışında kullanıldığının tespit edilmesi halinde, faaliyeti gerçekleştirene amaç dışı kullanılan hammaddenin ocak başı satış bedelinin üç katı tutarında idari para cezası verilir. Yapılan üretimin projede belirtilen amaç dışında kullanımının ikinci kez tespiti halinde hammaddenin ocak başı satış bedelinin üç katı tutarında idari para cezası uygulanarak izin iptal edilir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/6.mad.) Ruhsatlı, ancak üretim veya işletme izni olmadan aynı grupta üretim yapıldığının tespiti halinde, üretim faaliyetleri durdurularak teminat irad kaydedilir.

Ticarî amaç taşımayan ve köylülerin kendi zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere köy muhtarının yazılı izni ile üretilip sevk edilen yapı hammaddeleri için bu madde hükmü uygulanmaz. Harç ve Devlet hakkı alınmaz.

HARÇ, TEMİNAT, CEZALAR VE DİĞER YAPTIRIMLAR

Madde 13 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./7.mad) *1*

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/7.mad.) Ruhsatların verilmesi için harç ve teminatın yatırılması zorunludur. Ruhsat teminatı, ruhsat aşamasına ve ruhsat süresine bağlı olarak hektar başına yıllık ruhsat harcının % 1' idir. Bu oranı % 50'si oranında artırmaya veya aynı oranda eksiltmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Teminat miktarı 10.000 TL'den az olamaz. Bu miktar her yıl yeniden değerleme oranı nispetinde artırılır. Arama dönemi üretim izni ve üretim için işletme izni talep edildiğinde çevre ile uyum teminatı alınır. Bu teminat, özel kanunlarında belirtilen hükümler hariç yıllık işletme ruhsat harç bedeli kadar her yıl Haziran ayının son günü mesai saati bitimine kadar yatırılır. Bu teminatın süresi sonuna kadar yatırılmaması halinde ruhsat teminatı irad kaydedilir. Faaliyet sonrası sahanın çevre ile uyumlu hale getirilmesini müteakip, çevre ile uyum teminatı iade edilir.

İrad kaydedilerek tamamlanması istenilen teminatların ruhsat sahibi tarafından üç ay içinde yatırılması gerekir. Bu süre içinde yatırılmamış ise ikinci bir üç aylık süre verilir. Verilen bu sürede de teminatı yatırılmaz ise faaliyetler durdurulur. Teminat, takip eden altı ay içinde de tamamlanmaz ise ruhsat iptal edilir.

Bu Kanuna göre irad kaydedilen ve tamamlanması gereken teminatlar güncel teminat üzerinden alınır.

Süresi içerisinde yatırılmayan teminatlar her defasında ikiye katlanır.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/7.mad.) Teminatlar, bir ay içinde muhasebe birimi emanet hesabına aktarılmak üzere Bakanlığın belirlediği bankada açılacak teminat hesabına yatırılır. Bu Kanuna göre irad kaydedilen teminatlar genel bütçeye gelir kaydedilir.

I. Grup (a) bendi madenlerin teminatları ile irad kaydedilen teminatları il özel idaresi hesabına yatırılır.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/7.mad.) Bakanlık, mülki idare amirlikleri ve il özel idareleri tarafından bu Kanuna göre verilen idarî para cezaları 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununa göre tahsil edilir. Tahakkuk eden ve ödenmeyen Devlet hakları ile ruhsat harçları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil edilmek üzere ilgili tahsil dairesine bildirilir.

DEVLET HAKKI VE ÖZEL İDARE PAYI

Madde 14 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./8.mad) *1*

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) Devlet hakkı, ocaktan çıkarılan madenin ocak başındaki fiyatından alınır.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) Üretilen madenin hammadde olarak kullanılması veya satılması halinde, aynı pazar ortamında madenin işletmelerdeki tüvenan olarak ocak başı satışında uygulanan fiyat, ocak başı satış fiyatıdır. Bu fiyat emsallerinden az olamaz. Emsal fiyatının tespitinde bu maddenin üçüncü fıkrası esas alınır.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) Tüvenan madenin, herhangi bir zenginleştirme işlemine tabi tutulduktan veya bir prosesten geçirildikten sonra satış fiyatının oluştuğu durumlarda, ocak başı satış fiyatı, madenin ocakta üretiminden ilk satışının yapıldığı aşamaya kadar oluşan nakliye, zenginleştirme ve varsa farklı prosese ait kullanılan tesis ve ekipmanın amortismanı dahil giderler çıkarılarak oluşan fiyattır.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) Devlet hakkı;

a) I. Grup ve II. Grup (a) bendi madenler ile mıcır, kaba inşaat, baraj, gölet, liman, yol gibi yapılarda kullanılan her türlü yapı hammaddelerinde ocak başı satış fiyatı boyutlandırılmış ve/veya yıkanmış olarak satılan fiyatı olup, bu madenlerden % 4,

b) II. Grup (b) bendi madenlerde % 2, ancak bu madenlerin yurt içindeki kendi tesisinde işlenerek uç ürün haline getirilmesi durumunda % 1,

c) III. Grup ve V. Grup madenlerde % 4,

ç) IV. Grup madenlerde % 2, ancak Altın, Gümüş ve Platin madenlerinde % 4,

d) VI. Grup madenlerden % 4,

oranında alınır.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) Ruhsat sahibi tarafından beyan edilen ocak başı satış fiyatı Bakanlık tarafından denetlenir ve eksik beyanlar tamamlattırılır. Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerde yapılacak madencilik faaliyetlerinden Devlet hakkı % 30 fazlasıyla alınır. Devlet hakkı işletme ruhsat harç miktarından az olamaz.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) IV. Grup (c) bendi madenlerin yurt içinde ve kendi entegre tesisinde kullanılarak metal hale getirilmesi halinde ödenmesi gereken Devlet hakkının % 50'si alınmaz.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) Yeraltı işletme yöntemi ile üretim yapılması durumunda ödenmesi gereken Devlet hakkının % 50'si alınmaz.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) Altın, gümüş ve platin madenleri bu madde ile getirilen herhangi bir özel indirimden istifade edemez. Ayrıca, diğer madenlerden bu madde kapsamında belirtilen özel indirimlerden istifade edenler, bu Kanunun 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen teşviklerden yararlanamaz.

Bu yerlerin Devlet ormanlarına rastlaması ve Çevre ve Orman Bakanlığınca verilen iznin beş hektarı geçmemesi halinde, fazla alınan Devlet hakkı, Orman Genel Müdürlüğünün ilgili hesabına yatırılır. Ağaçlandırma bedeli dışında başkaca bir bedel alınmaz. Sahanın rehabilite edilerek teslim edilmesinden sonra, talep edilmesi halinde teslim edilen saha kadar aynı şartlarda izin verilir.

Bir ruhsat sahasında defaten verilen iznin beş hektarı geçmesi halinde, aşan kısım için orman mevzuatı hükümlerine göre fon bedelleri hariç diğer bedeller alınır. Bu alanlardaki madencilik faaliyetlerinden birinci fıkrada öngörülen % 30 fazla Devlet hakkı alınmaz.

Ruhsatın temdit edilmesi durumunda, aynı ruhsat sahası içerisinde Çevre ve Orman Bakanlığınca izin verilen sahanın beş hektarı geçmemesi halinde Devlet hakkı ve ağaçlandırma bedeli, beş hektarı geçmesi halinde beş hektardan fazla olan alan için fon bedelleri hariç orman mevzuatı hükümlerine göre bedel alınır.

(Mülga fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.)

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) Ruhsat sahibi tarafından yatırılan Devlet hakkının % 25'i il özel idare payı olarak ruhsatın bulunduğu ilin özel idaresine, % 25'i ruhsatın bulunduğu bölgeyle sınırlı olarak altyapı yatırımlarında kullanılmak üzere, doğrudan ilgili ilçe veya ilçelerin Köylere Hizmet Götürme Birlikleri hesabına, % 50'si de Hazine hesabına yatırılır.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/8.mad.) Bakanlık, Devlet hakkının, bu Kanun hükümlerine uygun ve doğru bir şekilde hesap ve beyan edilmesine ilişkin tüm hususları, ruhsat sahasının büyüklüğü, maden grubu veya türü, işletme cirosu veya işletmenin kamuya ait olup olmaması hususlarını dikkate alarak, 3568 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde yeminli mali müşavirlerin tasdikine tabi tutabilir. Yeminli mali müşavirler yaptıkları tasdikin doğru olmaması halinde, tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak üzere, kaybına uğratılan Devlet hakkından ve kesilecek cezalardan ruhsat sahibi ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. Yeminli mali müşavirlerin tasdik raporlarına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak yönetmelikle belirlenir.

Devlet hakkı oranlarında, madenin cinsi, üretildiği bölge ve benzeri kriterler gözetilerek Bakanlar Kurulunca en fazla % 25 oranında indirim yapılabilir.

Devlet hakkı ve özel idare payı, her yıl haziran ayının son günü mesai bitimine kadar ruhsat sahibi tarafından yatırılır.

Kamu kurum ve kuruluşlarınca yol, köprü, baraj, gölet, liman gibi projelerin inşasında kullanılacak yapı ve inşaat hammaddelerinin üretimi için Bakanlıkça ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına izin verilir. Üretim yapılacak yerlerde ruhsatlı alanlar var ise kamu kurumunun ihtiyacı olan üretim madencilik faaliyetlerine engel olmayacak ve kaynak kaybına yol açmayacak şekilde yapılır. Bu izinler çerçevesinde yapılacak üretimden Devlet hakkı alınmaz ve izinler proje süresini aşamaz.

Süresinde tahakkuk ettirilmeyen Devlet hakkına, tahakkuk ettirilmesi gereken ayın son gününden tahakkuk ettirildiği tarihe kadar geçen süre için 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesine göre hesaplanacak gecikme zammı oranında faiz uygulanır.

BULUCULUK HAKKI

Madde 15 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./9.mad) *1*

Ruhsat sahibi, arama ve/veya işletme ruhsatı süresince hazırlanan teknik raporlar ile görünür rezerv olarak bildirdiği madenlerin bulucusu sayılır. Bu hakkı talep eden ruhsat sahibine buluculuk belgesi verilir.

Buluculuğa konu madenin bulucusu dışında bir başkası tarafından işletilmesi halinde, bu alandan üretilen maden için tahakkuk eden buluculuk hakkı her yıl haziran ayı sonuna kadar bu alanda üretim yapan kişiler tarafından hak sahibine ödenir.

Buluculuk hakkı, yıllık ocak başı satış tutarının % 1' idir.

İLK MÜRACAAT VE RUHSATLANDIRMA

Madde 16 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./10.mad) *1*

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/9.mad.) I. Grup ve II. Grup (a) bendi madenler için doğrudan işletme ruhsatı verilir. II. Grup (b), III. Grup, IV. Grup ve VI. Grup madenler arama ruhsatı, V. Grup madenler arama sertifikası ile aranır. Müracaatların işletme talep harcı ile yapılması zorunludur. Müracaatlarda öncelik hakkı esastır.

I. Grup (a) bendi madenler için alanlar il özel idarelerince ihale edilerek işletme ruhsatı verilir. İhale edilecek alanlar Genel Müdürlüğün uygun görüşü alınarak belirlenir. Bu madenlerin ihale bedeli il özel idarelerinin hesabına yatırılır. Özel mülkiyete tâbi alanlar ihale edilemez. Mülkiyet sahibinin kendi mülkiyeti üzerinde ruhsat talep etmesi halinde bir bedel alınmaz. (Ek cümle: 10/06/2010-5995 S.K/9.mad.) Bu madenler için, özel mülkiyete tabi alanlarda mülk sahibinin izninin alınması halinde İl Özel İdaresi tarafından belirlenen muhammen bedelin yatırılmasını müteakip üçüncü şahıslara da ruhsat verilir.I. Grup (a) bendi maden ruhsatlarının alanları 10 hektarı geçemez.

Denizlerdeki kum ve çakıl, SiO2 oranına bakılmaksızın I. Grup (a) bendi maden sayılır.

I. Grup (a) bendi madenlerin ihale edilmesi, ruhsatlandırılması, işletilmesi, işletmelerin denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça hazırlanacak yönetmelikte belirlenir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/9.mad.) Genel Müdürlüğe, I. Grup (b) bendi madenler için 50 hektarı, II. Grup (a) bendi madenler için 100 hektarı geçmeyecek şekilde doğrudan işletme ruhsatı, II. Grup (b) bendi madenler için 100, III. Grup madenler için 500, IV. Grup madenler için 2.000 ve VI. Grup madenler için 5.000 hektarı geçmeyecek şekilde arama ruhsatı, V. Grup madenler için 1.000 hektarı geçmeyecek şekilde arama sertifikası müracaatı yapılır. Ancak tamamı denizlere yapılan III., IV. ve VI. Grup ruhsat müracaatları 50.000 hektarı geçmeyecek şekilde yapılır.

Ruhsatlar hak sahiplerinin talep harcı ile müracaatta bulunmaları halinde birleştirilebilir. Birleştirme sonucunda ortaya çıkan alan, bu maddede belirtilen alan sınırlamasını geçemez. Ancak işletme ruhsatı safhasında görünür maden rezervinin mücavir ruhsat alanlarında bir bütünlük teşkil etmesi halinde bu alan kısıtlaması aranmaz. Birleştirme işleminde teminat güncel hale getirilir. Ruhsat küçültme işlemlerinde harç ve teminat alınmaz.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/9.mad.) Müracaatlar, 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita koordinatları esas alınarak tespit edilen noktalarla sınırlandırılmış alanlar için I. Grup (a) bendi madenler için il özel idarelerine, diğer grup madenler için Genel Müdürlüğe doğrudan veya internet yolu ile yapılır. Talep edilen alanın müsait olan kısmı müracaat tarihinde müracaat edene bildirilir ve iki ay içinde ön inceleme raporu, arama dönemi faaliyetlerinin yerine getirilebilmesi için gerekli olan mali yeterliliği de içeren maden arama projesinin verilmesi, harç ve teminatın yatırılması halinde arama ruhsatı verilir. Harç ve teminatın yatırılmaması ve bu belgelerin tamamlanmaması durumunda bu alanlar başka bir işleme gerek kalmaksızın müracaatlara açık hale gelir.

Müracaatların değerlendirilmesi sonucunda hak sağlanan alanların ayrı alanlar şeklinde oluşması durumunda, bu alanlardan her birine müracaat sahibinin talebi halinde ayrı ayrı da ruhsat verilir. Ruhsatı alınmayan alanlar başka bir işleme gerek kalmaksızın müracaatlara açık hale gelir.

Ruhsatlar, sicile kaydedildiği tarihte yürürlüğe girer.

Bir grup için verilen ruhsat, diğer gruptaki madenler için hak sağlamaz. Ancak ruhsata konu madenin üretilmesi için, işletme faaliyetinin zarurî neticesi olarak çıkarılan diğer grup madenler Genel Müdürlükten izin almak sureti ile değerlendirilebilir. İşletme projesinde belirtilen termin plânına göre belirtilen süre içinde ruhsata konu madenin ekonomik olarak işletilmemesi halinde, üretilmiş olan diğer grup madenlerin satış bedelinin iki katı tutarında idarî para cezası alınarak bu madenlerin üretimi için verilmiş izin iptal edilir.

Aynı grup ruhsatlar birbiri üzerine verilemez. Kazanılmış haklar korunmak kaydı ile ayrı grup ruhsatların birbiri üzerine verilebilmesine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/9.mad.) Denizlerde alınan; Kokolit, Sapropel ve Hidrojen Sülfür ruhsat sahipleri, arama ruhsat yürürlülük tarihinden itibaren bir yıl içerisinde Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı veya Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına bağlı bir şirketi en az bir yönetim kurulu üyeliği ile bir denetçi üye verme ve sermaye koyma şartı aramaksızın, en az yüzde on hisse olmak kaydıyla şirketine ortak almak zorundadır.

ARAMA FAALİYETİ

Madde 17 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./11.mad) *1*

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/10.mad.) Arama ruhsatının düzenlenmesinden sonraki ilk bir yıl ön arama dönemidir. Ön arama süresi sonuna kadar, maden arama projesinde belirtilen faaliyetlerin tamamlandığını ve bu faaliyetlere ilişkin yatırım harcamalarını gösteren ön arama faaliyet raporunun verilmesi zorunludur. Aksi takdirde teminat irad kaydedilerek ruhsat iptal edilir. Yükümlülüğünü yerine getiren ruhsat sahipleri IV. ve VI. Grup madenlerde iki yıl, diğer gruplarda bir yıl olmak üzere genel arama dönemine hak sağlar.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/10.mad.) Genel arama dönemi süresi sonuna kadar maden arama projesinde belirtilen maden kaynağına ilişkin bilgiler ve bu dönemde yapılan arama faaliyetlerine ilişkin yatırım harcamalarını da gösteren genel arama faaliyet raporunun verilmesi zorunludur. Aksi takdirde teminat irad kaydedilerek ruhsat iptal edilir.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/10.mad.) Arama dönemlerinin süresinden önce tamamlanması halinde dönem sonu beklenmeden sonraki aşamalara geçilebilir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/10.mad.) Arama dönemleri ile ilgili proje, arama faaliyet raporları ve diğer belgeler, yapılan çalışmaların niteliği dikkate alınarak jeoloji, jeofizik, maden mühendisi veya mühendislerince hazırlanır. Bu çalışmaların niteliği ile ilgili belgeleri düzenlemeye yetkili mühendisler yönetmelikle belirlenir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/10.mad.) Yükümlülüğünü yerine getiren ruhsat sahipleri IV. ve VI. Grup madenlerde dört yıl detay arama dönemine hak sağlar. Detay arama döneminde her yıl, görünür maden rezervine ilişkin bilgileri ve bu dönemde yapılan arama faaliyetlerine ilişkin yatırım harcamalarını gösteren detay arama faaliyet raporunun verilmesi zorunludur. Bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi ve/veya arama ruhsat süresi sonuna kadar işletme ruhsat talebinde bulunulmaması durumunda teminat irad kaydedilerek ruhsat iptal edilir. Diğer gruplardaki ruhsatlarda ise genel arama dönemi sonuna kadar rezerv bilgilerini de içeren arama faaliyet raporu ile birlikte işletme projesinin verilmesi zorunludur.

Arama döneminde teknolojik araştırma, geliştirme, pilot çalışmalar ve pazar araştırmaları yapmak üzere arama faaliyet raporu ile birlikte müracaat eden ruhsat sahibine, Genel Müdürlükçe görünür rezervin %10'una kadar maden üretim ve satış izni verilebilir. Bu fıkraya aykırı üretim ve satış yapanlar hakkında 10 uncu maddeye göre işlem yapılır.

Arama döneminde üretim yapılması durumunda satış bilgi formunun 29 uncu maddede belirtilen sürede verilmesi zorunludur.

ARAMANIN SINIRLARI:

Madde 18 - Arama ruhsat sahibi, arama faaliyetinin teknik gereklerini yerine getirebilmek için çevresindeki ruhsat sahalarında, saha veya işletmeye zarar vermeyecek şekilde prospeksiyon yapabilir. (Mülga cümle: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

ÖN İŞLETME RUHSATI:

Madde 19 - (Mülga madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

ÖN İŞLETME FAALİYETİ:

Madde 20 - (Mülga madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

ARAMA VE ÖN İŞLETME DÖNEMLERİNDE CEVHER İSTİHRACI:

Madde 21 - (Mülga madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

SAHALARIN YENİ ARAMALARA AÇILMASI:

Madde 22 - (Mülga madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

ÖN İŞLETME RUHSATININ FESHİ:

Madde 23 - (Mülga madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

İŞLETME RUHSATI VE MADENİN İŞLETİLMESİ

Madde 24 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./12.mad) *1*

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/11.mad.) Arama ruhsat süresi sonuna kadar, tespit edilen madenin rezerv bilgilerini de içeren 17 nci maddeye göre hazırlanmış arama faaliyet raporu ile en az bir maden mühendisi tarafından hazırlanan faaliyet sonrası işletme alanının çevre ile uyumlu hale getirilmesini de içeren, işletme projesi ve talep harcının ödendiğine dair belge ile müracaatta bulunulması halinde işletme ruhsatı hakkı doğar. Ancak I (b) ve II (a) bendi Grubu madenler için işletme ruhsatı talebinde işletme ruhsat teminatı ile harcının da yatırılması zorunludur.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/11.mad.) Projelerdeki eksiklikler, yapılan bildirimden itibaren üç ay içinde tamamlanır. Eksikliklerini verilen sürede tamamlamayanların teminatları iki katına çıkarılır ve süre üç ay daha uzatılır. Bu süre sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri kabul edilmez ve teminatları irad kaydedilir. Uygun bulunan işletme ruhsat talepleri için, ruhsat harçları ve teminatının üç ay içerisinde tamamlanması hususu talep sahibine tebliğ edilir. Bu sürelerde eksikliklerini tamamlamayanların talepleri reddedilerek mevcut teminatı irad kaydedilir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/11.mad.) I. Grup (a) bendi madenlerin ruhsat süresi beş yıldır. Diğer grup madenlerin işletme ruhsat süresi, on yıldan az olmamak üzere projesine göre belirlenir. I. Grup (a) bendi ve diğer gruplardaki ruhsatlar, sürenin bitiminden önce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması halinde ruhsat süresi uzatılabilir. I. Grup (a) bendi maden sahalarının ruhsat süresini uzatma taleplerinde; ihale yoluyla verilen ruhsatlarda ilk ihale bedelinin yeniden değerleme oranı ile belirlenen tutarı geçmeyecek, ihale yapılmadan verilen ruhsatlarda ise on yıllık işletme ruhsat harcının beş katından az olmamak kaydıyla bu bedel, İl Özel İdaresi tarafından belirlenir. Toplam ruhsat süresi altmış yılı geçemez. Altmış yıldan sonraki sürenin uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/11.mad.) Arama ruhsatlı sahalara, geçici tesis alanı ile arama süresince belirlenen görünür, muhtemel ve mümkün rezerv alanı üzerinden işletme ruhsatı, geçici tesis alanı ve görünür rezerv alanına da işletme izni verilir. Arama ruhsatının diğer kısımları taksir edilir. Mümkün rezerv alanlarının IV. ve VI. Grup ruhsat sahalarında beş yıl, diğer grup ruhsat sahalarında üç yıl içinde görünür ve muhtemel rezerv haline getirilmeyen alanlar da taksir edilir.

III. Grup madenlerde, projede üretilmesi öngörülen madenler için gerekli su miktarı ve gaz debisi esas alınır. Bu grup madenler, rezervuar, beslenme alanı ve havzanın tabiî dengesini bozmayacak, kapasitesini aşmayacak ve işletme tesislerini kapsayacak şekilde ruhsatlandırılır.

V. Grup madenlerin üretimi işletme sertifikası ile yapılır. Arama sertifikası süresi sonuna kadar yapılan çalışmaları içeren arama faaliyet raporu ve talep harcının ödendiğine dair belge ile müracaatta bulunulması halinde işletme sertifikası hakkı doğar.

İşletme sertifikası süresi beş yıl olup bu süre uzatılabilir.

V. Grup madenlerin üretimi arazi yüzeyinden toplanarak yapılır. Bu madenlerin işletilmesi için yarma, galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda, en az bir maden mühendisi tarafından işletme projesi hazırlanarak Genel Müdürlükten izin alınması zorunludur.

Görünür rezervi belirlenen alanlar üzerine, maden işletmeciliğine engel olacak şekilde başka grup işletme ruhsatı verilemez. Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kişiye ait olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri halinde bu şart aranmaz.

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin çakışmasından dolayı, ruhsat sahipleri arasında uyuşmazlık çıkması veya kendi aralarında mutabakat sağlayamamaları halinde, Bakanlık, projeler üzerinde ve/veya yerinde inceleme yapar. İnceleme sonucunda bu alanda, ayrı ayrı çalışma imkânının tespiti halinde, çalışma esasları Bakanlıkça belirlenir. Bu mümkün değilse öncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/11.mad.) Bu Kanunun 7 nci maddesine göre gerekli izinlerin alınmasından itibaren işletme izni verilir. Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık süre içinde ruhsat sahibi madeni işletmeye almak zorundadır. Bu sürede işletmeye alınmayan ruhsat sahalarında, çalışılmayan her yıl için, projede belirtilen üretim miktarının % 10'u üzerinden Devlet hakkı alınır. Ruhsat sahibince, işletme ruhsatı yürürlük tarihinden itibaren üç yıl içinde bu Kanunun 7 nci maddesine göre alınması gerekli olan çevresel etki değerlendirmesi kararı, mülkiyet izni, işyeri açma ve çalışma ruhsatı ile Genel Müdürlüğün kayıtlarına işlenmiş alanlar ile ilgili diğer izinlerin alınarak Genel Müdürlüğe verilmesini müteakip işletme izni düzenlenir. Yükümlülükleri yerine getirilmeyen ruhsatların teminatı irad kaydedilerek ruhsat iptal edilir. Ancak kamu kurumlarınca işletilen bor tuzu ve Ereğli Kömür Havzasındaki taşkömürü ruhsatları için bu hüküm uygulanmaz.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/11.mad.) Beş yıllık sürede mücbir sebepler ve beklenmeyen haller dışında üç yıldan fazla üretim yapılmayan ruhsatlar, teminatları irad kaydedilerek iptal edilir. Bu üç yıllık süre içerisinde yapılan toplam üretimin projede beyan edilen bir yıllık üretim miktarının % 10'undan az olması halinde de bu hüküm uygulanır.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/11.mad.) Üretilecek madenin kullanıldığı entegre metalurji, seramik, çimento, kireç ve kimya tesisleri termik santral ve IV. Grup madenlerin zenginleştirme tesislerini beslemeye yönelik aynı tesis sahibine ait, kurulu tesislerinden uzaklığı, hangi tesislerin bu uygulamaya tabi olacağı ve diğer usul ve esasları yönetmelikle belirlenen ruhsatlara on ikinci fıkra hükümleri uygulanmaz. Ancak, üretim yapılamayan her bir ruhsat için, projede belirtilen üretim miktarının % 10'u üzerinden Devlet hakkı alınır.

Ereğli Kömür Havzasındaki taşkömürü ve 2840 sayılı Bor Tuzları, Trona ve Asfaltit Madenleri ile Nükleer Enerji Hammaddelerinin İşletilmesini, Linyit ve Demir Sahalarının Bazılarının İadesini Düzenleyen Kanunda sayılan bor tuzu, toryum ve uranyum madenleri için bu maddede yazılı süreler uygulanmaz.

İŞLETME RUHSAT SÜRESİ:

Madde 25 - (Mülga madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

İŞLETME İZNİ:

Madde 26 - (Mülga madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

İŞLETME İZNİNİN DEVİR EDİLEMEYECEĞİ:

Madde 27 - İşletme izni devredilemez. İşletme ruhsatı bir bütün olarak ve yönetmelikte belirtilecek esaslar çerçevesinde devredilebilir.

MADENLERİN İŞLETMEYE ALINMASI:

Madde 28 - (Mülga madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./38.mad) *1*

İŞLETME FAALİYETİ:

Madde 29 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./13.mad) *1*

İşletme faaliyeti, projesine ve Kanunun ilgili hükümlerine göre yürütülür. (Ek cümle: 10/06/2010-5995 S.K/12.mad.) İşletme projesine aykırı faaliyette bulunulması ve faaliyetlerin can ve mal güvenliği açısından tehlikeli bir durum oluşturduğunun tespit edilmesi halinde maden üretimine yönelik faaliyetler durdurulur.

İşletme projeleri ve değişiklikleri uygulamaya konulmadan önce Genel Müdürlük onayının alınması zorunludur. Aksi takdirde faaliyet durdurulur.

İşletme açısından tehlikeli durumların tespiti halinde, bu halleri gidermek için ruhsat sahibine altı aya kadar süre verilir, mücbir sebepler dışında bu süre uzatılmaz. Bu süre sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan kaldırılmaması halinde teminat irad kaydedilerek işletme faaliyeti durdurulur.

Ruhsat sahibi, her yıl nisan ayı sonuna kadar bir önceki yıl içinde gerçekleştirdiği işletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri, satış bilgi formunu, faaliyet bilgi formunu ve işletme sahasında arama yapmış ise arama ile ilgili bilgileri Genel Müdürlüğe vermekle yükümlüdür. Yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde teminat irad kaydedilir. Yükümlülük yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur.

I. Grup (a) bendi madenler için ruhsat sahibi, her yıl nisan ayı sonuna kadar bir önceki yıl içinde gerçekleştirdiği işletme faaliyeti ile ilgili satış bilgi formunu, faaliyet bilgi formunu il özel idaresine vermekle yükümlüdür. Yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde teminat il özel idaresi hesabına irad kaydedilir. Yükümlülük yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur.

İHALE:

Madde 30 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./14.mad) *1*

Herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş alanlar ihale yolu ile aramalara açılır. İhale ilânı Resmi Gazetede yayımlanır.

İlan süresi içinde müracaat olmaması halinde alan başka bir işleme gerek kalmadan aramalara açık hale gelir. (Ek cümle: 10/06/2010-5995 S.K/13.mad.) Ancak, işletme ruhsat safhasında hukuku sona eren sahalar ile Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından görünür rezervi belirlenerek Genel Müdürlüğe devredilen sahalara bu hüküm uygulanmaz.

Ruhsat alanları arasında olup en uzak iki noktası arasında 50 metreden az mesafe olan alanlara ruhsat verilmez. Bu alanlar bitişik ruhsat sahipleri arasında ihale edilir.

Mülga 6309 sayılı Maden Kanunu hükümleri uyarınca verilmiş olan ve bu Kanuna göre ruhsat hukuku devam eden çakışmalı işletme ruhsat sahalarında yeni bir maden bulunması halinde, çakışmalı alandaki maden hakkı bu ruhsat sahipleri arasında ihale edilerek ruhsatlandırılır.

Sahalarının ihalesinden elde edilen gelirler genel bütçeye özel gelir ve Bakanlık bütçesine özel ödenek kaydedilir.

TEKNİK NEZARET

Madde 31 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./15.mad) *1*

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/14.mad.) Maden işletme faaliyetleri, maden mühendisi nezaretinde yapılır. Yeraltı üretim yöntemiyle çalışan işletmeler ile en az onbeş işçi çalıştıran açık işletmeler asgari bir maden mühendisini daimi olarak istihdam etmek zorundadır. Teknik ve daimi nezaretçinin görev, yetki, sorumlulukları, atanma usul ve esasları, vardiyalı çalışan işletmelerde işletmenin büyüklüğü ve niteliği esas alınarak her vardiyada zorunlu olarak istihdam edilecek maden mühendisi ile ruhsat sahasında görevlendirilecek teknik elemanların çalışma usul ve esasları Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/14.mad.) İşletmede daimi istihdam edilen maden mühendisi, kanun ve yönetmeliklerle belirlenen şartları taşıması kaydıyla 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 81 inci maddesinde belirtilen iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların üstlendiği görev ve sorumluluğu da yerine getirir.

Maden mühendisi istihdamı veya nezareti gerçekleşmeden üretim yapılması halinde ruhsat teminatı irad kaydedilerek faaliyet durdurulur. Maden mühendisi istihdamı/nezareti sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir.

RUHSATIN HÜKÜMDEN DÜŞMESİ VE ALINACAK TEDBİRLER

Madde 32 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./16.mad) *1*

Ruhsat sahibi sahasında gerekli emniyet tedbirlerini almak ve sahanın son durumunu gösterir imalât haritası ve maden jeoloji haritasını Genel Müdürlüğe vermek suretiyle terk talebinde bulunabilir.

Herhangi bir nedenle hükümden düşmüş ruhsatın sahibi de gerekli emniyet tedbirlerini almak ve sahanın son durumunu gösterir teknik belgeleri Genel Müdürlüğe vermek zorundadır.

Ruhsat sahibi yukarıda belirtilen tedbirleri en geç altı ay içerisinde almak ve işletme faaliyetinde bulunulan alanı işletme projesi doğrultusunda çevreye uyumlu hale getirmek zorundadır.

(Değişik fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/15.mad.) Mücbir sebepler dışında bu süre içerisinde yukarıdaki tedbirleri almayan ruhsat sahibine üç aylık ek süre verilir. Verilen bu sürede çevre ile uyum planı çerçevesinde gerekli güvenlik ve çevresel önlemler alınmaması durumunda tedbir alınana kadar sorumluluk ruhsat sahibinin olması şartıyla, bu durum valiliğe bildirilir. Çevre ile uyum çalışması için gerekli tedbirler, çevreye uyum planına uygun olarak orman arazilerinde ilgili orman idaresi, diğer alanlarda il özel idareleri tarafından yerine getirilir. Orman idaresi veya il özel idaresi tarafından çevre ile uyum planına uygun olarak yapılan masraflar, ruhsat ve çevre ile uyum teminatından karşılanır. Teminatların yeterli olmaması durumunda çevre ile uyum planı çerçevesinde eksik kalan masraflar 6183 sayılı Kanuna göre ruhsat sahiplerinden tahsil edilir. İlgili idare tarafından çevreye uyum planı dışında başkaca bir proje veya uygulama yapılması halinde buna ilişkin masraflar, ilgili idare tarafından karşılanır ve ruhsat sahibinden herhangi bir bedel talep edilmez.

TESİSLERİN İNTİKALİ:

Madde 33 - Arama, ... ve işletme ruhsatının fesholunması, yürürlük sürelerinin bitmesi veya terk sebebiyle sona ermesi hallerinde ruhsat sahibine tazminat verilmeksizin kuyular, galeriler ve bunların muhafazası için yapılmış olan iksa tesisleri Devlete intikal eder. *1*

1 inci fıkra şümulü dışında kalan tesis, vasıta, alet ve malzeme ruhsat sahibine aittir.

MADENCİLİK FONU:

Madde 34 - (Mülga madde: 21/02/2001 - 4629 S.K./1. md.)

İNCELEME VE DENETİM GİDERLERİ

Madde 35 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./17.mad) *1*

Madencilik faaliyetlerinin incelenmesi ve denetimi için yapılacak masraflar, 4629 sayılı Bazı Fonların Tasfiyesi Hakkında Kanunun geçici 1 inci maddesi gereğince genel bütçeye özel gelir ve Bakanlık bütçesine özel ödenek kaydedilen tutarlardan karşılanır.

Madencilik faaliyetlerinin incelenmesi ve denetimleri için görevlendirilen personele 6245 sayılı Harcırah Kanununa göre hak ettikleri gündeliklerin iki katı tutarında gündelik ödenir.

Bu maddeye göre yapılacak ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir vergi alınmaz ve kesinti yapılmaz.

PASA, BAKİYE YIĞINI VE CÜRUFLARIN MUHAFAZASI:

Madde 36 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./18.mad) *1*

Madencilik ve müteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında; cevher, metal veya ekonomik değer ihtiva eden, günün şartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi mümkün olmayan pasa, zenginleştirme bakiye yığını ve cüruflar, çevre kirliliği açısından mahzur teşkil etmiyorsa geçirildikleri son işlemden çıktıkları şekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir. Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları, fizikî özellikleri, usulüne göre alınmış numunelerin analiz raporları ve döküm alanları, faaliyet raporları, plân ve haritalarda gösterilir.

İşletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi halinde, sahadan üretilmiş madenlerin, pasa, bakiye yığınları ve cürufların, ruhsat sahibince nakledilmesi için bu Kanunda zikredilen mücbir sebepler dışında altı aylık süre verilir. Bu süre içerisinde nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır. Satıştan sağlanan gelir özel idareye aktarılır. Ekonomik değeri olmayan maddeler için 32 nci madde hükümleri uygulanır.

Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irad kaydedilir.

MÜCBİR SEBEPLERLE GEÇİCİ TATİL

Madde 37 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./19.mad) *1*

Mücbir sebep veya beklenmeyen haller dolayısıyla işletme ruhsat sahalarında faaliyetin geçici olarak tatiline ruhsat sahibinin müracaatı üzerine Genel Müdürlükçe karar verilebilir. Ruhsat sahibince müracaat tarihi, geçici tatilin başlama tarihi olarak kabul edilir.

Geçici tatil gerektiren durumun ortadan kalkmasından itibaren üç ay içinde ruhsat sahibi faaliyete geçmek zorundadır.

İkinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatı irad kaydedilerek en geç altı ay içinde faaliyete geçmesi tebliğ edilir. Verilen bu süre içerisinde faaliyete geçilmemesi halinde işletme projesinde beyan edilen üretim miktarının % 10'u üzerinden Devlet hakkı alınır.

Ereğli Kömür Havzasındaki taşkömürleri ve 2840 sayılı Kanunda sayılan bor tuzu, toryum ve uranyum madenleri için bu maddede yer alan süre kısıtlamaları uygulanmaz.

SİCİLİN TEŞKİLİ VE ÖZELLİKLERİ:

Madde 38 - Bütün maden hakları ve faaliyetleri ile ilgili teknik ve mali konuları havi maden sicili, yönetmelikte belirtildiği şekilde Genel Müdürlük tarafından tutulur. *1*

Maden haklarının devir, intikal, haciz, rehin ve ipotek veya sona erme durumları bu sicile işlenir.

Maden sicili alenidir. İlgililer sicil kayıtlarının maden sicil memurlarından biri huzurunda gösterilmesini isteyebilir. Maden sicilindeki kayıtların bilinmediği iddia edilemez.

Madenler üzerine iktisap edilecek haklar tescil edilmedikçe hüküm ifade etmez.

CEVHERLERİN REHNİ:

Madde 39 - Madenlerden çıkarılan cevherler, arama, ... ve işletme ruhsat sahibinin Genel Müdürlüğe yazılı müracaatları üzerine bildirildiği şahıslara kabzedilmeksizin rehnedilebilir. Bu durum maden siciline kaydedilir. *1* *2*

Bu kabil cevherlerin rehin süresi içinde satışı, rehin alan şahısların yazılı muvafakatı ile mümkündür.

Rehinle ilgili sicilin nasıl tutulacağı ve diğer işlemler, yönetmelikte belirtilir.

HACİZ VE İHTİYATİ TEDBİR:

Madde 40 - Madenin işletilmesinde gerekli olan kuyular, ocaklar ve galeriler ile makineler, binalar, yer altında ve yer üstünde kullanılan her türlü nakil vasıtaları madenin çıkarılması, temizlenmesi, izabesi gibi cevherin kıymetlendirilmesine yarayan alet ve tesisler ve bir senelik işletme malzemesinin üzerine münferiden haciz veya ihtiyati tedbir konulamaz.

Ancak işletme hakkı ile bir bütün teşkil eden 1 inci fıkrada yazılı tesis, vasıta, alet ve malzemenin tamamı veya çıkarılmış cevherlerle bu cevherlerin bakiyeleri ve cürufu üzerine haciz ve ihtiyati tedbir konulabilir. Üçüncü şahsın rehin hakları saklıdır.

Bir madenin tamamının icra yolu ile satışı 43 üncü maddede yazılı usule tabidir.

HACİZ VE İHTİYATİ TEDBİR DOLAYISIYLA MADENİN FAALİYETİNE MÜDAHALE EDİLEMEYECEĞİ:

Madde 41 - Madenin tamamına veya çıkarılmış cevherlerle bakiye yığını ve cürufuna gerek haciz veya ihtiyati tedbir konulması ve gerekse bunların icraen satışına teşebbüs edilmesi hallerinde alacaklı veya icra dairesince madenin faaliyeti durdurulamayacağı gibi bu faaliyete müdahale de edilemez.

İPOTEK VE KAPSAMI:

Madde 42 - Maden ... işletme ruhsat sahibinin maden için yapmış olduğu borcunu veya ileride bu maksatla borçlanmasının temini için maden üzerinde bir veya müteaddit derece ve sırada ipotek tesis olunabilir. *1*

İpotekli takyit edilmiş ... işletme ruhsatının alanlarında değişiklik olduğu takdirde mevcut ipotek, hiçbir muameleye tevessül edilmeden yeniden ita edilen ruhsat üzerinde de aynı şartlarla devam eder. *1*

... işletme ruhsatı ile bir bütün teşkil eden 40 ıncı maddenin birinci fıkrasında yazılı tesis, vasıta, alet ve malzemenin heyeti umumiyesi ipoteğin şümulune girer. *1*

Tesis olunacak ipotek ruhsat süresini geçemez.

İpotek alacaklısı, maden ... işletme ruhsatı ile kül teşkil eden ve tapu sicilinde kayıtlı bulunan gayrimenkuller üzerinde, ön işletme ve işletme ruhsat sahibinin tasarruflarına mani olmak için umumi hükümler dairesinde tapu siciline şerh verilmesini isteyebilir. *1*

Maden işletme hakkının sona ermesi halinde ipoteğin hükmü 33 üncü maddenin birinci fıkrası şümulü dışında kalan tesis, vasıta, alet ve malzemeye inhisar eder.

Maden ipoteği sicil kütüğündeki ipotek kaydının terkini ile sakıt olur.

İPOTEĞİN PARAYA ÇEVRİLMESİ:

Madde 43 - İpoteğin vadesi sonunda veya alacağın muacceliyet kesbetmiş olması halinde alacaklı alacağının tahsili için ipoteğin taalluk ettiği maden ... işletme ruhsatını genel hükümler dairesinde sattırabilir. *1*

Maden ... işletme ruhsatını iktisap etmek isteyen talibin bu hakkın iktisabı için aranan kanuni şartları haiz olması lazımdır. Talip bu şartları haiz bulunduğunu, Bakanlıktan alacağı vesika ile ispat eder. İcra dairesi bu vesikayı ibraz etmiş olan talipler arasında satışı yapar. *1*

Satışın neticesi icra dairesi tarafından Bakanlığa bildirilir. Keyfiyet madenin sicil kütüğüne şerh ve ipotek kaydı terkin edilir. Devir muamelesi bu surette tekemmül eder.

ŞAHSİ MESULİYET:

Madde 44 - Maden ipoteğiyle temin edilen alacaktan dolayı maden ... işletme ruhsat sahibi şahsen de mesuldür. *1*

ipotekle takyit edilmiş bir maden ... işletme ruhsatının ahara devri halinde, bu hakkı devredenin borçluluk durumunda bir değişiklik husule gelmeyeceği gibi, alacağın teminatını teşkil eden ipotek de aynen baki kalır. *1*

Ancak, maden ... işletme ruhsatını devralan şahıs ipotekle temin edilmiş olan borcu da şahsen kabul ve taahhüt ettiği ve alacaklı, keyfiyetin Bakanlıkça kendisine tebliğinden itibaren, bir yıl içinde hakkını evvelki borçluya karşı muhafaza eylediğini yazı ile bildirmediği takdirde ön işletme veya işletme ruhsatını devreden evvelki borçlu borcundan kurtulur. *1*

MEDENİ KANUNU ATIF:

Madde 45 - Türk Medeni Kanununun ipoteğe ait hükümleri maden ipoteklerine de uygulanır.

İRTİFAK, İNTİFA HAKKI VE KAMULAŞTIRMA:

Madde 46 - Maden arama dönemi içerisinde arama sahası özel mülkiyete konu gayrimenkul üzerinde kullanma amacına münhasır olmak üzere belli süreler için madenci, Bakanlığa müracaat ile irtifak ve/veya intifa hakkı tesisi isteyebilir.

İrtifak ve/veya intifa hakkı karşılığı, Kamulaştırma Kanununa uygun olarak seçilecek bilirkişiler tarafından tespit edilir.

(Değişik fıkra: 15/06/2001 - 4683/4. md.) Arama süresi sonunda ... işletme talebi söz konusu olduğu takdirde tesis edilen irtifak ve/veya intifa hakkının süresi ... işletme süresini geçmemek kaydıyla uzatılabildiği gibi yeni irtifak ve/veya intifa hakkı talebinde de bulunulabilir. *1*

Faaliyetler sırasında sahaya zarar verilmesi durumunda ruhsat sahibi adli merciler tarafından tespit edilecek tazminatı arazi sahibine ödemek ve sahayı kullanılabilir durumda terk etmekle yükümlüdür.

(İptal fıkra: Ana. Mah. 22/09/1993 tarih ve E:1993/8, K: 1993/31 sayılı karar ile)

(Ek fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./20.mad) İşletme ruhsatı safhasında işletme faaliyetleri için gerekli olan özel mülkiyete konu taşınmaz, taraflarca anlaşma sağlanamaması ve işletme ruhsatı sahibinin talebi üzerine Bakanlıkça kamu yararı bulunduğuna karar verilmesi halinde kamulaştırılır.

(Ek fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./20.mad) Kamulaştırma işlemleri 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümlerine göre yapılır. Bu husustaki masraflar ve kamulaştırma bedeli işletme ruhsatı sahibi tarafından ödenir.

(Ek fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./20.mad) Kamulaştırılan taşınmaz, tapuya Hazine adına tescil edilip ruhsat hukuku devam ettiği sürece madencilik faaliyetlerinde kullanılmak üzere ruhsat sahibi adına tahsis edilir.

(Ek fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./20.mad) Kamulaştırılan taşınmazın, maden işletme faaliyetleri için lüzum kalmadığının Bakanlıkça tespiti halinde, Kamulaştırma Kanununda öngörülen usul ve esaslara göre belirlenecek rayiç bedeli ödenmek kaydıyla kamulaştırılan yerin eski sahibine iade edileceği hususu, ruhsat sahibi ve taşınmazın eski sahibine tebliğ edilir. Eski sahibinin taşınmazı altı ay içerisinde almak istememesi durumunda taşınmaz Hazineye kalır.

(Ek fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./20.mad) Tapu siciline konulan şerhler Bakanlığın müracaatı üzerine ayrıca mahkeme kararına gerek kalmadan silinir.

(Ek fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./20.mad) Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufundaki yerlerde yapılan madencilik faaliyetleri için bu Kanunun yürürlük tarihinden sonra kira, ecrimisil alınmaz.

(Ek fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./20.mad) I. Grup madenler ve mıcır ile kaba inşaat, baraj, gölet, liman, yol gibi yapılarda kullanılan her türlü yapı hammaddesi için kamulaştırma hükümleri uygulanmaz.

MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HİZMETLERİ İLE İLGİLİ HAKLAR:

Madde 47 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./21.mad) *1*

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü herhangi bir ruhsat veya izne gerek kalmadan, madencilik yapılabilecek bütün sahalarda, Kurumun yürüttüğü bir projeye bağlı olarak arama faaliyetlerinde bulunabilir. Üçüncü kişilere ait ruhsatlı alanlarda yaptıkları arama faaliyetleri sonucunda bulduğu aynı grup madenler ile ilgili hiçbir hak talebinde bulunamaz. Bu alanlar içinde arama ruhsatını aldığı diğer grup madenler, ruhsat süresi sonunda Genel Müdürlük tarafından 30 uncu madde hükümlerine göre ihale edilir. İşletme izin sınırları içerisindeki arama faaliyetleri ruhsat sahibinden izin alınarak yapılır.

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, ruhsatlı alanlarda yaptığı çalışmalar sonucu elde ettiği bilgi ve belgeleri, bir rapor halinde Genel Müdürlüğe ve talebi halinde ruhsat sahibine verebilir.

(Değişik fıkra: 13/07/2007 - 5686/18 md.) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü bu Kanun hükümlerine göre arama ruhsatı alarak bulduğu madenler için 15 inci maddeye göre buluculuk hakkını kazanır. Arama ruhsat süresi sonuna kadar Genel Müdürlüğe devredilen bu ruhsatlar 30 uncu madde hükümlerine göre ihale edilir. İhale sonucu elde edilen gelirin %50'si MTA'ya kaynak geliri olarak aktarılır. *2*

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/16.mad.) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından buluculuk hakkı kazanılan IV. Grup (b) bendi ile VI. Grup maden ruhsat sahaları, arama masrafları karşılığında ihtisaslaşmış Devlet kuruluşlarına Bakan onayı ile devredilebilir. Devir aşamasında bu Kanunun 17 nci maddesinde belirtilen süreler bu kararların uygulanması esnasında aranmaz.

(Ek fıkra: 10/06/2010-5995 S.K/16.mad.) Bakanlık tarafından, ruhsat müracaatlarına kapatılan alanlar ile havza ve kuşak madenciliğini geliştirmek ve jeolojik yapıyı aydınlatmak için herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş alanlarda, Bakanlıkça da gerekli görüldüğü takdirde Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğüne arama faaliyeti yaptırılmak gayesiyle ruhsat verilir. İşletilebilecek maden varlığının belirlenmesi halinde, bu alanlardan ruhsat müracaatına kapatılan alanlardaki madenlerin işletilmesi için Bakanlar Kurulu kararı, diğer alanlar için ise bu madde ve 30 uncu madde hükümlerine göre Genel Müdürlük tarafından ihale edilir.

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından arama ve araştırma faaliyetlerinde bulunmak üzere memuriyet mahalli dışında görevlendirilen personele Harcırah Kanununun 50 nci maddesi ile ilişkilendirilmeksizin, her yıl Bütçe Kanunu ile belirlenen gündelik harcırah miktarının iki katı tutarında, Harcırah Kanunu hükümlerine göre gündelik ödenir. Bu şekilde görevlendirilen personele Harcırah Kanununun 50 nci maddesine göre ayrıca bir ödeme yapılmaz. Yapılacak söz konusu ödeme tutarının yarısı, Kurumun ücretli işlerinden sağladığı gelirlerden karşılanır. (Ek cümle: 10/06/2010-5995 S.K/16.mad.) MTA'nın arama ruhsatları teminattan muaftır.

YEMİNLİ TEKNİK BÜROLARIN KURULUŞU, YETKİ ALANLARI VE SORUMLULUKLARI:

Madde 48 - (İptal: Anayasa Mahkemesi'nin 24/12/1986 tarih ve E. 1985/20, K. 1986/30 sayılı Kararı ile.)

Madde 49 - (Değişik fıkra: 26/05/2004 - 5177 S.K./22.mad) *1* 2840 sayılı Kanun hükümleri saklıdır. Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce bulunmuş ve sonra bulunacak bor madenlerinin aranması ve işletilmesi 2840 sayılı Kanun hükümlerine tâbidir.

Bunların ihracatına ait usul ve esaslar Bakanlar Kurulunca tespit edilir.

Madde 50 - Bu Kanunun yürürlük tarihinden sonra toryum ve uranyum madenlerinin aranması ve işletilmesi bu Kanun hükümlerine tabidir.

Üretilen cevher Devlete veya Bakanlar Kurulunca tespit edilecek yerlere satılır.

KALDIRILAN HÜKÜMLER:

Madde 51 - 6309 sayılı Maden Kanunu ile ek ve değişiklikleri yürürlükten kaldırılmıştır.

MADEN DAİRESİ:

Madde 52 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip 6 ay zarfında Maden Dairesi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca, teknik ve idari bakımdan ihtiyacı kafi kadro ile teçhiz edilir.

GEÇİCİ MADDELER:

Geçici Madde 1 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce herhangi bir nedenle hükümden düşmüş bütün GMD (Genel maden dosyası), AR (Arama ruhsatı), İT (İlk tetkik), PRT (Proje tetkik), İR (İşletme ruhsatı), İİ (İşletme imtiyazı) safhasındaki ruhsatlar paftalardan silinerek sınırlarına bakılmaksızın otomatk olarak aramalara açılır.

Bu hüküm Osmanlı İmparatorluğu zamanındaki mekşuf madenlere ait ruhsatlar için de geçerlidir.

Müracaatlar Geçici 5 inci maddeye göre ilan edilen günden başlayıp ilk hafta yapılacak müracaatların tamamı aynı gün yapılmış kabul edilecektir. Aramalara açılan sahaların Bakanlıkça onaylanmış listeleri ise müracaat kabul tarihinden bir ay önce ilgili dairede asılarak bütün madencilere açık tutulacaktır.

Aynı sahaya aynı anda birden fazla müracaat var ise bunlardan açık artırma şeklinde, en yüksek bedeli ödemeyi taahhüt eden ruhsat almaya hak kazanacaktır. Bu bedeller bütçeye özel gelir yazılır.

İşletme ruhsatı ve işletme imtiyazı olan sahaların buluculuk hakkı saklıdır.

Geçici Madde 2 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte yürürlükte bulunan GMD, AR, İT, PRT, İR, İİ safhasındaki bütün ruhsatlar 6309 sayılı Maden Kanununda hangi madenler için verilmişse yalnız o madenlere mahsus olmak üzere kaldıkları yerden bu Kanun hükümlerine göre devam ederler.

GMD safhasındaki müracaatlar bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren 5 ay içerisinde ilgili daireye müracaat ederek hak sağladıkları alana tekabül eden teminatlarını kanun gereği yatırmadıkları takdirde müracaatları iptal olur.

Ruhsat süresi bitimine sekiz aydan az zaman kalmış, AR, İT, PRT safhasındaki ruhsatlar Kanunun yürürlük tarihinden itibaren sekiz ay içerisinde gerekli teminat ve harçlarını yatırarak Yönetmelikte belirtildiği şekilde arama faaliyet raporlarını, ön işletme projesini veya işletme projesini vererek, ön işletme ya da işletme ruhsatı talebinde bulunmakla yükümlüdür.

Bu ruhsat sahipleri, ruhsat alanını ilgili daireye müracaatla bir defaya mahsus olmak üzere küçülterek işletme sınırları dahilinde girebilir.

Sahada ruhsat sahibinin bulduğu ve bunu faaliyet raporları ile tespit ve beyan ettiği başka madenler mevcut ve bu madenlere o sahada verilmiş yürürlükte bulunan başka haklar yok ise, proje verilmesi suretiyle o madenler için de ön işletme veya işletme ruhsatı şümulüne alınma hakkı doğar.

Yürürlükteki işletme ruhsatları ve işletme imtiyaz sahipleri projelerini sekiz ay içinde bu Kanunda belirtilen şartlara uygun şekilde tadil etmekle yükümlüdür. Ayrıca, faaliyet raporlarını, bilançosunu Yönetmelikte belirtildiği şekilde tanzim etmek ve Devlet hakkı, varsa buluculuk hakkı, teminat ve harçlarını bu Kanun hükümlerine göre ödemek zorundadır. Ancak ödemelerin mükerrer olanları borçtan mahsup edilir.

Süresi içinde tadilat yapmayan, vecibelerini yerine getirmeyen ruhsatlar feshedilir.

Yanıltıcı, eksik, yanlış beyanda bulunanlar hakkında 10 uncu madde hükümleri uygulanır.

Bu madde gereği feshedilen ruhsatlarla ilgili alanlar, başka ruhsat yok ise otomatik olarak aramalara açılır.

O ruhsat sahasında değişik kişilere ait başka ruhsat alanları varsa ruhsat sahipleri de aralarında anlaşamazlarsa (...) en büyük hibeyi yapan, o madenin kendi ruhsatı içinde kalan kısmının, ruhsat şümulüne alınmasına hak kazanır. Teklif ruhsat sahiplerinin anında ilgili dairede karşılıklı beyanı ve açık artırma şeklinde yapılır.

Geçici Madde 3 - 6309 sayılı Maden Kanunu gereğince arza tatbik için ruhsat sahipleri tarafından yatırılmış olan masraf avansları bu Kanunun yürürlük tarihi itibariyle bütçeye aktarılır.

Geçici Madde 4 - (Mülga madde: 12/06/1987 - 3382/2 md.)

Geçici Madde 5 - Bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren 6 ay süre ile hiçbir maden arama ruhsatı müracaatı kabul edilmeyecektir.

Geçici Madde 6 - Vilayetler bu Kanunla ilgili işlemleri yürütebilecek şekilde gerekli doküman ve ekipmanla teçhiz edilinceye kadar maden hak ve müracaatları Ankara'daki ilgili daireye yapılır.

Geçici Madde 7 - 2840 sayılı Kanunun geçici maddesinde yer alan bor tuzları sahalarında eski ruhsat sahipleri tarafından çıkarılmış cevher, bakiye yığınları, cüruf stokları ve pasalar üzerinde bunları çıkaranların her türlü hakları için belirtilen 18 aylık pasa değerlendirme süresi 1986 Aralık ayı sonu olarak değiştirilmiş ve hakları ihya edilmiştir. Adı geçen malzemelerin nakliyeleri, ödenecek Devlet hakkı ile (...) yapılacak beyanlar bu Kanun hükümlerine tabidir.

Geçici Madde 8 - (Ek madde: 12/06/1987 - 3382/3 md.)

3213 sayılı Maden Kanununun yayımı tarihinden bu Kanunun yürürlük tarihine kadar Taşocakları Nizamnamesine göre aldıkları ruhsatları Maden Kanunu kapsamına intibak ettirenler, müktesep hak olarak Maden Kanunu kapsamında kalabilir. 3213 sayılı Kanun kapsamından çıkmak isteyenlerin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca Maden Sicilinden silinmek üzere müracaat etmeleri gereklidir. Sicilden silinen haklar Taşocakları Nizamnamesi hükümlerine göre işleme tabi tutularak yürütülür.

3213 sayılı Maden Kanununun kapsamına alınması için intibak yaptırmamış olan ve Taşocakları Nizamnamesine göre verilen ruhsatların 15/06/1985'den itibaren her türlü temdit ve ruhsat verme işlemlerinin ise Taşocakları Nizamnamesine göre yürütülmesine il özel idareleri yetkilidir.

Geçici Madde 9 - (Ek madde: 15/06/2001 - 4683/5. md.)

Tekel Genel Müdürlüğü uhdesinde bulunan tuz işletme hakları Tekel Genel Müdürlüğü adına, bu Kanunun yürürlük tarihine kadar 3078 sayılı Tuz Kanunu ve ilgili Tüzük uyarınca verilmiş veya uzatma talebinde bulunulmuş tuz işletme izinleri hak sahipleri adına, işletme izni müracaatları müracaat sahibi adına intibak ettirilir.

Yukarıdaki fıkrada belirtilen hak sahipleri bu Kanunun uygulamasına dair Yönetmeliğin yürürlük tarihinden itibaren üç ay içinde harç ve teminatlarını yatırarak ve işletme projesi vererek ilgili Daireye müracaat ettikleri takdirde işletme ruhsatı almaya hak kazanırlar.

Tuz Kanununa göre yatırılmış yıllık harçlar mükerrerliği önlemek için intibaktan sonra maden yıllık harçları ile mahsup edilir.

Süresi içinde intibak için başvuruda bulunulmayan haklar iptal edilir ve 30 uncu madde hükümlerine göre ihale edilir.

İntibakların yapılmasına dair esas ve usuller yönetmelikle belirlenir.

Geçici Madde 10 - (Ek madde: 15/06/2001 - 4683/5. md.)

Kaya tuzu ruhsatlarının intibakının yapılacağı alanda maden veya göl suyu ruhsatları mevcut ise intibak, sadece tuz işletme hakkına sahip olmak kaydıyla, söz konusu ruhsat üzerine gelecek şekilde yapılır.

Geçici Madde 11 - (Ek madde: 15/06/2001 - 4683/5. md.)

Bu Kanunun uygulamasına ilişkin esas ve usulleri belirtmek üzere Kanunun yayım tarihinden itibaren altı ay içinde bir yönetmelik çıkarılır.

Geçici Madde 12 - (Ek madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./25.mad)

Elektronik posta ile yapılacak müracaatların başlama tarihi Genel Müdürlükçe ilân edilir.

Geçici Madde 13 - (Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K/18.mad.)

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından Genel Müdürlüğe iade edilen veya bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iade edilmiş olup ihalesi yapılmayan sahalar, talep edilmesi halinde Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğüne iade edilir.

Geçici Madde 14 - (Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K/18.mad.)

Maden ve mermer arama, ön işletme ruhsatları, işletme projesi verilen maden grubunda, Maden, Mermer, II., III. ve IV. Grup işletme ruhsatları ise işletme izninin bulunduğu grupta ruhsatlandırılır. İşletme ruhsatları, 6 ay içinde hak sağladığı diğer grup madenler için işletme izni talebinde bulunabilir. Aksi halde işletme izninin bulunduğu maden grubu dışındaki madenlere hak sağlamaz. Farklı gruplarda işletme iznine sahip işletme ruhsatları için bu gruplara ruhsat düzenlenir.

IV. Grup arama ruhsat sahipleri VI. Grup kapsamındaki madenler için 6 ay içinde VI. Gruba intibak yaptırmak zorundadır. Aksi halde bu ruhsatlar VI. Grup madenler için hak sağlamaz. Bu süre içinde yapılan VI. Grup yeni müracaatlar intibaklar ile doğan haklar korunarak 6 aylık süre sonunda değerlendirilir. VI. Gruba intibak yaptıran ruhsatların IV. Grup hakları arama ruhsat süresi sonuna kadar devam eder. Arama ruhsat süresi sonunda işletme projesindeki maden grubunda ruhsatlandırılır.

Geçici Madde 15 - (Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K/18.mad.)

5177 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce verilmiş olan ruhsatın talep edilen ruhsat grubu alanına taksir edilmesi, talep edilen alanda aynı gruba ait başka bir ruhsat bulunmaması ve aynı alan içinde öncelik hakkı olan diğer grup ruhsat alanlarındaki faaliyetlere engel olmaması şartı ile 3213 sayılı Kanun kapsamına alınan madenler için arama, ön işletme ve işletme ruhsatlarından; mermer ruhsatları II. Grup madenler, maden ruhsatları ise I (b), III., IV., V. ve VI. Gruplardan birine hak sağlar.

Geçici Madde 16 - (Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K/18.mad.)

Bu Kanunun yayım tarihinden önce işletme ruhsatı yürürlüğe girdiği halde işletme izni düzenlenmeyen ruhsatlar için ruhsat yürürlük tarihinden itibaren 3 yıl içinde Kanunun 7 nci maddesine göre gerekli izinlerin alınarak Genel Müdürlüğe verilmesi zorunludur. Ancak bu Kanunun yayımı tarihinde 3 yıllık süresi dolmuş veya 3 yıllık sürenin dolmasına 1 yıldan az süresi kalmış ruhsatlar için söz konusu izinlerin 1 yıl içinde alınarak Genel Müdürlüğe verilmesi zorunludur. Aksi takdirde bu ruhsatlar feshedilir.

Geçici Madde 17 - (Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K/18.mad.)

Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce arama ruhsatı almaya hak kazanan müracaatlar ve mevcut arama ruhsatları, arama ruhsat süresi bakımından 3213 sayılı Kanunun 17 nci maddesinin bu Kanunla değiştirilmeden önce kazanılmış haklar dikkate alınarak işlemleri yürütülür.

Bu Kanunun yürürlük tarihinden itibaren yapılan müracaatlarda hak sağlayanlardan iki ay içinde harç ve teminatını yatıranlar, ön inceleme raporu, maden arama projesi ve mali yeterlilik raporunu, yönetmelik yayımlandıktan sonraki bir ay içinde vermek zorundadır.

Geçici Madde 18 - (Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K/18.mad.)

II. Grup arama ruhsat sahipleri, II (a) Grubu madenler için işletme ruhsatı almak istemeleri halinde, bu Kanunun yürürlük tarihinden itibaren altı ay içerisinde Kanunun 24 üncü maddesine göre işletme ruhsat talebinde bulunmak zorundadır. Bu sürede işletme ruhsat talebinde bulunmayan II. Grup arama ruhsatları II (a) Grubuna hak sağlamaz, II (b) Grubu maden ruhsatı olarak değerlendirilir. Ancak II (a) Grubu maden işletme ruhsatları talebi halinde II (b) Grubu madenler için hak sağlar.

Geçici Madde 19 - (Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K/18.mad.)

Bu Kanunun uygulanmasını göstermek üzere hazırlanacak yönetmelikler, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde çıkarılır ve yönetmelikler yürürlüğe girinceye kadar mevcut yönetmeliklerin bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam olunur.

EK MADDE

Ek Madde 1 - (Değişik madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./23.mad) *1*

3867 sayılı Ereğli Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe İşlettirilmesi Hakkında Kanun ile Devletçe işlettirilmesi kararlaştırılan Ereğli Kömür Havzasındaki madencilik faaliyetleri bu Kanun hükümlerine tâbidir.

Ruhsat süresi bu Kanunla getirilen süre sınırlamasına tâbi değildir.

Sınırları Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenen Ereğli Kömür Havzasındaki taşkömürlerini işletmeye ve hukuku uhdesinde kalmak şartıyla işlettirmeye Türkiye Taşkömürü Kurumu yetkilidir.

Ereğli Kömür Havzasındaki taşkömürü için kamu tarafından yürütülecek faaliyetler bu Kanunun 7 nci maddesinde belirtilen hükümler ile bu Kanunun hak düşürücü ve malî hükümlerine tâbi değildir. Teminat ve Devlet hakkından muaftır. Ancak taşkömüründen özel idare payı, diğer madenler için yürütülen faaliyetlerden de Devlet hakkı ve özel idare payı alınır.

3303 sayılı Taşkömürü Havzasındaki Taşınmaz Malların İktisabına Dair Kanun ile maden işletmeciliğine tanınan haklar, Ereğli Kömür Havzası içerisindeki taşkömürü madenciliği için geçerlidir.

Ereğli Kömür Havzasının imtiyaz alanının Bakanlar Kurulu kararıyla küçültülmesi sonucu serbest kalan alanlar, koordinatları Genel Müdürlükçe belirlenerek bu Kanunun 30 uncu maddesine göre ihale edilir.

Ek Madde 2- (İlave madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./24.mad)

Bakanlık, Genel Müdürlüğün bu Kanunda belirtilen yetkilerinden uygun gördüklerini valiliklere verebilir.

Ek Madde 3- (İlave madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./24.mad)

Kömür ve petrokok ithalatı ile ilgili usul ve esaslar Çevre ve Orman Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı ile Bakanlıkça müştereken düzenlenir. Bakanlar Kurulu kararı ile maden ve petrokok ithalatından, gümrük resmine esas bedelin % 2'sine kadar ek ödeme alınabilir.

Ek Madde 4- (İlave madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./24.mad)

Maden Kanununun uygulanması ile ilgili eylem ve işlemler nedeni ile İdareye karşı açılan davaları, İdare ruhsat sahiplerine bildirir. Ruhsat sahipleri İdarenin yanında davaya katılabilir.

Ek Madde 5- (İlave madde: 26/05/2004 - 5177 S.K./24.mad)

Bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan kadrolar iptal edilerek, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (III) sayılı cetvelin "Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü" ile ilgili bölümünden çıkarılmış ve Maden İşleri Genel Müdürlüğünde kullanılmak üzere bu Kanuna ekli (2) sayılı listede yer alan kadrolar ihdas edilerek 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin "Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı" ile ilgili bölümüne eklenmiştir.

Ek Madde 6 - (Ek madde: 29/12/2005-5446 S.K./2.mad)

Bor Tuzları için, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun değişik mükerrer 97 nci maddesinin (b) bendine göre hesaplanacak belediye payı, belediye sınırları ve mücavir alanlardan çıkartılan madenlerden elde edilecek işletme brüt kârının % 2' sinden az olamaz.

Ek Madde 7 - (Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K/17.mad.)

Maden ruhsat sahiplerinin, ruhsat sahalarının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişilerle yapmış oldukları rödövans sözleşmelerinde, bu alanlarda yapılacak madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumluluklar rödövansçıya aittir. Ancak bu durum ruhsat sahibinin Maden Kanunundan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.

Ek Madde 8 - (Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K/17.mad.)

Ruhsat sahası ile ilgili bir önceki yıla ait teknik nezaretçilik ücretinin ödendiğine dair belgelerin her yıl Nisan ayı sonuna kadar Genel Müdürlüğe verilmesi zorunludur. Aksi taktirde Kanunun 10 uncu maddesinde yer alan hata ve noksanlık kapsamında değerlendirilir.

YÜRÜRLÜK:

Madde 53 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

YÜRÜTME:

Madde 54 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

EK LİSTELER

(1) SAYILI LİSTE

İPTAL EDİLEN KADROLAR

KURUMU : MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TEŞKİLATI: TAŞRA

Sınıfı Unvanı Derecesi Serbest Kadro Adedi Tutulan Kadro Adedi Toplam

---------- --------------- -------- ------------------- ------------------- ------

GİH Memur 5 9 - 9

GİH Memur 6 2 - 2

GİH Memur 7 3 - 3

GİH Ayniyat Memuru 5 13 - 13

GİH Daktilograf 5 2 - 2

GİH Daktilograf 7 1 - 1

GİH Harita Çizimci 5 1 - 1

GİH Santral Memuru 5 1 - 1

GİH Haberleşme Memuru 5 1 - 1

GİH Veznedar 4 1 - 1

GİH Veznedar 5 1 - 1

THS Mühendis 1 22 - 22

THS Mühendis 2 9 - 9

THS Mühendis 3 8 - 8

THS Mühendis 4 7 - 7

THS Mühendis 5 6 - 6

THS Jeomorfolog 1 1 - 1

THS Tekniker 1 6 - 6

SHS Hemşire 5 1 - 1

YHS Bekçi 12 5 - 5

---- ---

100 100

TOPLAM

(2) SAYILI LİSTE

İHDAS EDİLEN KADROLAR

KURUMU : ENERJİ VE TABİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI

TEŞKİLATI: MERKEZ

Sınıfı Unvanı Derecesi Serbest Kadro Adedi Tutulan Kadro Adedi Toplam

---------- --------------- -------- ------------------- ------------------- ------

GİH Daire Başkanı 1 1 - 1

GİH Şube Müdürü 1 3 - 3

GİH Bilgisayar İşl. 3 5 - 5

GİH Bilgisayar İşl. 4 5 - 5

GİH Bilgisayar İşl. 5 5 - 5

GİH Bilgisayar İşl. 6 5 - 5

GİH Bilgisayar İşl. 7 5 - 5

GİH Bilgisayar İşl. 8 5 - 5

GİH Şef 3 3 - 3

GİH Şef 5 3 - 3

THS Mühendis 3 6 - 6

THS Mühendis 4 7 - 7

THS Mühendis 5 18 - 18

THS Mühendis 6 10 - 10

THS Mühendis 7 4 - 4

THS Kimyager 3 1 - 1

THS Kimyager 5 1 - 1

THS Teknisyen 5 4 - 4

THS Tekniker 5 4 - 4

THS Tekniker 6 4 - 4

THS Tekniker 7 1 - 1

--- ---

TOPLAM 100 100