Kireçtaşı Türleri

1.1. KİREÇTAŞI TÜRLERİ
Kökenlerine ve bileşimlerine göre şu türlere ayrılırlar:

a) Kırıntılı Kireçtaşları : Önceden var olan kireçli kayaçların parçalanmasıyla ortaya çıkan kırıntılardan oluşur; bunlar gevşek (kireçli çamurlar, kireçli kumlar) yada kireçli bir çimantoyla pekişmiş olabilir.(litografik kireçtaşı, kalkarenit)

b) Çökelme Kireçtaşları : Suda çözelti durumunda bulunan kalsiyumbikarbonatın kararsızlığı sonucu şu tepkime oluşur. (CO3)2CaH2®CO2+H2O+CO3 (çözünmez); bu tepkime ortamda bulunan CO2’ nin oranı azaldığında gerçekleşir (sıcaklığın artması, basıncın düşmesi, CO2 isteyen bitki örtüsü , çalkalanma); oolitli ve pisolitli kireç taşları sıcak ve çalkantılı denizlerde çökeklir; tüfler ve travertenler kaynak çökeltilidir, çeşitli sarkıtlar, dikitler ve taşlaşmalar karsit bölgedeki doğal oyukların iç duvarını kaplar

c) Organik Kireçtaşları : Kimiyapıcı organizmaların etkinliğinden gerekse çoğu ölü organizmaların daha sonra çimentolaşmış kireçli parçalarının birikmesinden doğar. Entroklu kireçtaşları, kabuklu kireçtaşları, lümesel kireçtaşları, tebeşirler...v.b.

Geleneksel Yapım Yöntemlerinde kitreçtaşı kesme taş yada moloz taş olarak kullanılmakla beraber, ana bağlayıcılardan biri olan kireçinde hammaddesidir. Dolayısıyla kalker denilince ilk akla gelen diğer bir konuda kireçtir. Kireçle ilgili detaylı incelemeye girmeden once kireç taşının geleneksel kullanım yöntemlerine göz atmakta fayda vardır.

Kireçtaşı ince yada çok kalın(15-25cm.) halinde yada masif durumda bulunmalarına göre kesimin kolaylığı, kırılmaya karşı direnç, sertlik, fiziksel görünüm bakımından farklılıklar gösterir. Kesme taşlar belli bir numuneyi hazırlamak için harcanan zamana bağlı olarak 1-10 arasında değişen bir kesme katsayısına göre sınıflandırılır. Kayacın sertliği ve taşcı aletine gösterdiği tepkilerin biçimi bu katsayıyı etkiler. Yapılarda kullanılan kireç taşları yoğun, som,gevşek, boşluklu, sert, yarı sert gibi adlar alırlar. Kireçtaşlarının görünümü oluşumlarıona ve renk verici katışıklar içermelerine göre değişir.

İstanbul Çekmece Gölü’nün Kuzeyinden (Kayabaşı) çıkarılan fosilli, beyaz-sarı kireç taşları ve İstanbul boğazının iki yakasında bulunan taş ocaklarından çıkarılan koyu mavi, beyaz kalsit damarlı kireçtaşları(Devon), ayrıca Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin’de kullanılan manlı kireçtaşları önemli yapı taşlarıdır. Bunlar kaba yontulmuş olarak bina cephelerinde, kırma taş olarak beton ve asfalt yapımında cilalanarak kaplamalarda kullanılır.




Pek çok bitki ve hayvanin içerdikleri CaCO3; organizmalar öldükten sonra kireçtaşını oluşturmak üzere çökebilmektedir. Bu organik kireçtaşlarının en önemlileri ;
Resifal kireçtaşları
Biyohermal Kireçtaşları
(Kabuk) Konkoidal Kireçtaşları
Mercan Kireçtaşları
Biostromal Kireçtaşları
Algli Kireçtaşları
Krinoidal Kireçtaşları
Foraminifer Kireçtaşları
Bazısı biyostromal, bazısı pelajik Kireçtaşları

Pelajik kireçtaşları ile az çok eşanlamlı olan tebeşir şist, Kretase'nin beyaz renkli ve ince taneli kireçtaşlarını temsil etmektedir. Tebeşire diğer jeolojik yaslarda da (Tersiyer) rastlanabilmektedir.

d) Kimyasal Kireçtaslari :Kimyasal kireçtaşlarının üç ana tipi vardır.
- Bir evaporit Ardalaşmasına bağlı kireçtaşları (genelde Dolomitler)
- Oolitik ve pisolitik kireçtaşları
- Kalk tüfler

e) Klastik Kireçtaşları :Mekanik olarak çökelen karbonat kayaçları daha önce oluşan kireçtaşları yada organik kireçtaşlarının parçalarının oluşturduğu depolanmalardır. Bazı araştırıcılar oolitik kireçtaşlarını da bu gruba almaktadırlar. Bunların sınıflandırılması sedimenter kayaçlar için kullanılan tane boyu ölçeğine bağlıdır.
- Kalsirudit 2 mm ve yukarısı
- Kalkarenit 1/16 mm - 2 mm
- Kalsilutit 1/16 mm den küçük

Çimento üretiminde kullanılan kalker yataklarının kimyasal özelliklerinin yanı sıra fabrikaya yakınlığı, sökülebilirliği, kırılabilirliği, öğütülebilirliği ve pişebilir niteliklerde olması, düşük nem içermeleri ve homojen olmaları üretim maliyetini etkileyen önemli faktörlerdir. Bu nedenle bu faktörlerin saptanması üretim açısından çok önemlidir.

f) Marn :Kalker ve kilin doğada % 50-70 oranında kalker ve % 30-50 oranında kil karışımından oluşmuş kayaca marn denilmektedir. Oluşum bakımından tamamı ile sedimenter olup, diyajenez geçirmiş genellikle düzenli tabakalı olarak bulunur. Marn oluşumu için, daha çok tektonik ve orojenik hareketlerin durulduğu, sakin ortamlar daha uygundur. Çimento klinkeri ortalama % 70 kalker ve % 30 kil içeren hammadde karışımının öğütüldükten sonra yüksek sıcaklıklarda pişirilmesi ile elde edilmektedir. Marn doğal olarak bu bileşimi taşıdığından veya bu bileşime çok yakın özellikte bulunduğundan ideal çimento hammaddesidir. Ayrıca kalkere göre daha yumuşak olması nedeniyle kolay üretilebilmekte, kırma-öğütme sırasında enerji tüketimi düşük olmaktadır.

% CaCO3 Oranı Hammadde Adi
99-100 Mermer
90-98 Kalker
75-90 Kalkerli Marn
40-75 Marn
10-40 Killi Marn
2-10 Marnlı Kil
0-2 Kil