Fosil yakıtlar (petrol, doğalgaz, kömür) sadece enerji hammaddesi değil; aynı zamanda bir çok sanayiinin (boya, plastik, eczacılık, kozmetik, demir-çelik, alüminyum, vs gibi) ana girdilerinin üretildiği hammaddelerdir. Bugünkü tüketim seviyeleri ile, dünya petrol rezervlerinin 40 yıl, doğalgaz rezervlerinin 60 yıl ve linyit rezervlerinin ise 156 yılda tükeneceği tahmin edilmektedir. Bu karşılaştırma, sadece günümüz teknolojileri kullanılarak ekonomik olarak işletilebilecek linyit rezervlerini kapsamaktadır. Düşük kaliteli ve daha derinde bulunan linyitlerin ekonomik olarak değerlendirilmesine olanak sağlayacak gelişmeler dikkate alınmamıştır. Kömür üretimi sermaye ve emek-yoğun bir madencilik türüdür. Ancak, piyasa koşulları ve teknolojideki yenilikler kömür üretim maliyetlerinin son 30 yıl boyunca istikrarlı gitmesini sağlamıştır. Yeni kömür ocaklarının açılması, yeni üretim tekniklerinin geliştirilmesi ve işçilik verimlerinin artması kömür fiyatlarında istikrarın başlıca nedenleri olmuştur. Petrol ve doğalgaz sektöründe, yeni rezervler giderek pazarlardan uzakta hatta okyanusların derinliklerinde bulunabilmektedir. Bu rezervlerin tüketime sunulabilmesi için, boru hattına ve diğer ekipmanlara büyük sermaye yatırımı yapılması gerekmektedir. Buna karşın, Kolombiya, Endonezya ve Avustralya‘daki gibi yeni üretime açılan kömür sahaları, oldukça uygun konum ve jeolojik koşullara sahiptirler. Bu durum, alt yapı giderlerinin ve böylece, üretim maliyetlerinin düşmesine neden olmaktadır. Türkiye kömür rezervleri içinde büyük pay 8,26 milyar ton‘la linyite aittir. Toplam 65,2 milyon ton olan linyit üretiminin 1998 yılı itibariyle %80‘i termik santrallarda, %19‘u ısınma ve sanayide tüketilmiştir. Bunun temel nedeni, dünya linyitleriyle karşılaştırıldığında linyitlerimizin daha düşük ısı değerine sahip olmasıdır.
Tablo 1- Türkiye Enerji Kaynaklarının Üretim ve Tüketimi (1997)
Birincil Enerji Kaynağı
Üretim
Pay (%)
Tüketim
Pay (%)
Taşkömürü (103 ton)
2.513
15.056
Linyit (103 ton)
57.387
48
59.474
30
Asfaltit (103 ton)
29
29
Doğal Gaz (103 m3)
253
1
10.072
13
Petrol (103 ton)
3.457
13
29.176
41
Hidrolik (G kw)
39.816
12
39.816
5
Odun (103 ton)
18.374
20
18.374
8
Hayvan ve Bitki Artıkları (103 ton)
6.574
5
6.574
2
Jeotermal (103 TEP)
115
0
0
Diğer (103 TEP)
1
1
Toplam (103 TEP)
27.687
100
73.257
100
Kaynak : 1. Enerji Şurası Alt Komisyon Raporu (1998)
DÜNYADA MEVCUT DURUM
Avrupa Birliği‘nin 2020 yılı enerji talep projeksiyonunda; enerji kaynakları paylarındaki en büyük artış kömürde görülmektedir. Dünya kömür rezervlerinin ülkeler ve kömür türleri itibariyle dağılımı 1998 yılı değerleriyle Tablo 2‘de verilmiştir.Tablodan görüleceği gibi 992.012.000.000 tonluk dünya kömür rezervinin %51,36‘sı antrasit ve bitümlü kömüre, %48,64‘ü linyit ve alt-bitümlü kömüre aittir. 482.542.000.000 tonluk linyit ve alt-bitümlü kömür rezervinin %73,4‘ü dört ülkede (Almanya %8,9, eski SSCB %27,5, ABD %28,1, Avustralya %8,9) toplanmıştır. 509.470.000.000 tonluk antrasit ve bitümlü kömür rezervinin ise %87,6‘sı altı ülkede (eski SSCB %19,1, Çin %12,2, Hindistan %14,3, ABD %21,9, Güney Afrika Cumhuriyeti %10,9, Avustralya %9,3) toplanmıştır. Dünya kömür tüketiminin ülkeler ve kömür türleri itibariyle dağılımı 1997 yılı değerleriyle Tablo 3‘de verilmiştir. 1997 yılı dünya kömür tüketimine bakıldığında taşkömürünün %73‘lük, kahverengi kömürün ise %27‘lik paya sahip oldukları görülmektedir. En büyük kömür tüketicilerinin Çin (%28,2), ABD (%19,4), Hindistan (%7), Almanya (%5,7), Rusya Federasyonu (%4,7) oldukları görülmektedir. Tablo 3‘den 1997 yılı için kömür tüketiminin sektörel dağılımına bakıldığında termik santraller, sanayi ile teshin ve diğer sektörlerin payları sırasıyla %63, %30,7 ve %6,1 olarak hesaplanmaktadır.
Tablo 2- 1998 Yılı İtibariyle Dünya Kömür Rezervleri (Milyon Ton)
ÜLKELER
Antrasit ve Bitümlü Kömürler
Alt-Bitümlü Kömürler ve Linyit
TOPLAM
AVRUPA
41.643
88.190
129.833
TÜRKİYE
428
8.442
8.870
KUZEY AMERİKA
116.707
139.770
256.477
ORTA ve GÜNEY AMERİKA
7.839
13.735
21.574
ESKİ SSCB
97.476
132.702
230.178
AFRİKA ve ORTA DOĞU
61.355
250
61.605
ASYA PASİFİK ÜLKELERİ
184.450
107.895
292.345
DÜNYA
509.470
482.542
992.012
Kaynak: BP Statistical Review of World Energy (1999)
Tablo 3- 1997 Kömür Türleri İtibariyle Dünya Kömür Tüketimi (1000 Ton)
ÜLKELER
Kokluk Kömürler (a)
Bitümlü Kömürler (b)
Taşköm. (a+b)
Alt-Bitümlü Kömürler (c)
Linyit (d)
Kahverengi Kömürler (c+d)
TOPLAM (a+b+c+d)
AVRUPA
107.737
306.952
414.689
62.351
523.246
585.597
1.000.286
Japonya
67.762
70.042
137.804
137.804
Çin
185.189
1.214.810
1.399.999
1.399.999
Hindistan
14.847
292.263
307.110
23.050
23.050
330.160
Y.Zelanda
247
247
2.036
279
2.315
2.562
A.B.D
27.400
487.232
514.632
325.583
80.943
406.526
921.158
Kanada
4.490
14.412
18.902
25.889
11.636
37.525
56.427
DÜNYA
546.719
2.923.834
3.470.553
453.345
816.905
1.270.250
4.740.803
Kaynak: 1. Energy Statistics of OECD Countries (1999 )
2. Energy Statistics of NON-OECD Countries (1999)
Tablo 4- 1997 İtibariyle Dünya Kömür Tüketiminin Sektörel Dağılımı (1000 Ton)
ÜLKE
TOPLAM TÜKETİM
TERMİK SANTRAL
SANAYİ
TESHİN+DİĞER
Taşkömürü
Kahverengi Kömür
Taşkömürü
Kahverengi Kömür
Taşkömürü
Kahverengi Kömür
AVRUPA
1.000.286
232.347
530.215
157.753
44.149
26.609
11.213
Rusya
224.393
52.728
48.625
62.964
29.363
25.221
5.492
Japonya
137.777
52.947
84.805
25
Çin
1.399.999
56.510
653.651
185.838
Hindistan
330.160
205.530
17.898
101.540
5.132
60
A.B.D
921.158
454.279
398.586
57.473
7.940
2.880
Kanada
56.427
12.420
37.146
6.068
172
414
207
DÜNYA
4.740.803
1.850.139
1.144.412
1.352.863
101.998
267.551
23.840
Kaynak: 1. Energy Statistics of OECD Countries (1999 )
2. Energy Statistics of NON-OECD Countries (1999)
TÜRKİYE‘DE MEVCUT DURUM
Türkiye‘de linyit üretimi, hem yeraltı hem açık ocak işletmecilik yöntemleriyle gerçekleştirilmektedir. Linyit rezervlerinin %75‘i kamu sektörünün, kalan %25‘i özel sektörün kontrolünde olup linyit üretiminin %90‘ı kamu sektörü, %10‘u özel sektöre aittir. Linyit rezervlerinin bulunduğu yerler ve miktarları, üretim işletmeleri ve geliştirilen yıllık üretim miktarları, satış miktarı ve hasılatlar, ürün standart ve özellikleri, ürün satışının sektörel dağılımı, üretim yapan kamu ve özel kuruluşlar, üretim maliyetleri ve satış fiyatları aşağıdaki Tablo‘da gösterilmiştir.
Tablo 5- Yıllar İtibariyle Türkiye Satılabilir Kömür Üretim Miktarları (1000 Ton)
YIL
LİNYİT
ASFALTİT
TKİ+TEAŞ
ÖZEL
TOPLAM
TKİ
ÖZEL
TOPLAM
1980
13.079
1.380
14.469
558
-
558
1985
30.470
5.599
35.869
523
-
523
1990
36.584
7.823
44.407
276
263
539
1991
37.560
5.647
43.207
139
261
400
1992
42.184
6.204
48.388
212
263
475
1993
38.687
7.198
45.885
99
224
323
1994
45.990
5.543
51.533
-
117
117
1995
47.131
5.627
52.758
67
80
146
1996
49.356
4.533
53.889
37
72
109
1997
50.194
7.193
57.387
29
88
117
1998
58.694
6.510
65.204
23
72
93
KAYNAK : TKİ, TEAŞ, ETKB
2000 Yılı verilerine göre 8,38 milyar ton linyit, 81,7 milyon ton asfaltit olmak üzere 8,46 milyar ton rezerv bulunmaktadır. Bu rezervin %34,25‘i TKİ, % 39,89‘u TEAŞ ve %25,86 ‘sı da özel sektör ruhsatlarında bulunmaktadır. Ortalama 170 m‘ye kadar aramaları büyük ölçüde tamamlanan linyit sahalarımızdaki toplam rezervin yaklaşık %65‘inin; jeolojik aramalar, fizibilite çalışmaları ve kömür üretim maliyetleri dikkate alındığında, termik santral amaçlı üretimlerinin ekonomisi bulunmaktadır. Ekonomik olarak üretilmesi mümkün olan bu rezervin ise yaklaşık %61‘i Elbistan havzasında bulunmaktadır. Toplam Türkiye rezervinin %35‘i ise gerek ayrıntılı jeolojik arama çalışmalarının yeterli oranda yapılamadığı, fizibilite çalışması olmayan ya da jeolojik ve fizibilite çalışmaları tam olarak yapılmış ancak zararına işletilen ve işletilecek olan linyit sahaları ile küçük ölçekli üretim kapasitesine sahip özel sektör sahalarında bulunmaktadır. Ekonomik bir şekilde işletmeciliği yapılan ve yapılacak sahalardaki linyit rezervlerin gerek kimyasal özellikleri, gerekse talep itibariyle ağırlıklı olarak değerlendirme alanı termik santrallardır. Kamu sektörü ruhsatlarındaki toplam 6,3 milyar ton rezervin yaklaşık 2 milyar ton‘luk bölümünde üretim faaliyetleri sürdürülmektedir ki bu rezerv miktarı, ekonomik olarak değerlendirme imkanı bulunan ve toplam rezerv içindeki %65‘lik rezerv diliminin %36‘sını kapsamaktadır. Dolayısıyla, ekonomik bir şekilde işletmeciliği yapılabilecek ve termik santrallarda elektrik üretimine yönelik değerlendirilebilecek yaklaşık 3,5 milyar ton rezerv mevcuttur. Mevcut 6.233 MW kurulu gücündeki termik santrallara ilave olarak 10.653 MW gücünde yeni termik santralların tesis edilmesi mümkündür. Ancak, 2x300 MW‘lık Çayırhan 5-6, 2x300 MW‘lık Soma C ve 300 MW‘lık Tunçbilek santrallarının kömürünün yeraltı işletmelerinden karşılanacağı ve kömür üretim maliyetlerinin 50 $/ton seviyesinde olması dikkate alındığında, bu kömür üretim projelerinin ya sübvanse edilmesi, ya özel sektör eliyle 30 $/ton maliyetin altında üretiminin gerçekleştirilmesi, ya da maliyet + kar esasının santral işletmecisi tarafından kabul edilmesi gerekmektedir. Kamu ve özel sektör tarafından yapılması planlanan santralların ilavesi ile linyit kaynaklarına dayalı olarak termik santralların kurulu gücü 16.886 MW‘a ulaşacaktır. Ülkemizde her geçen yıl kömür ve doğal gaz gibi ithal kaynakların kullanımı artarken, ısınma ve sanayi sektöründe yerli kömürlerimizin kullanımı düşmektedir. Yıllar itibariyle petrokok ve kok dahil ısınma ve sanayi sektörü için yapılan kömür, doğal gaz ithalatı ve TKİ tarafından ısınma ve sanayi sektörü kömür satışları Tablo 7‘de verilmektedir. Kamu ve özel sektör kömür üreticileri, gelecek yıllarda yaygın olarak doğal gazın kullanımı ile ısınma ve sanayi sektöründe kömür tüketiminin daha da düşeceği gerçeğinden hareket ederek kömür üretim ve pazarlama politikalarında zorunlu olarak değişikliğe gitmek durumunda kalacaklardır. Isınma ve sanayi sektörüne verilen kömürlerin, gelecekte elektrik üretimi amacıyla tesis edilecek yeni termik santrallarda değerlendirilmeleri yönünde politika ve planlamaların yapılması kaçınılmaz görülmektedir. Aksi takdirde, özellikle ithal kömür ve doğal gaz pazarında yerini korumaya çalışan ve zorlukla ayakta duran özel sektöre ait işletmelerin kapanması, kamu işletmelerinin bilançolarında olumsuzlukların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Aynı havzada üretim faaliyetlerini sürdüren kamu ve özel sektör kömür üreticileri birlikte kurulacak bir termik santralın kömürünü karşılayabilecekleri gibi özel sektör üreticileri de kendi aralarında oluşturacakları organizasyon ile aynı faaliyeti gerçekleştirebilirler. Böyle bir politika ve planlamada kömür üreticileri Manisa, Kütahya, Çorum- Amasya, Balıkesir-Bursa, Erzurum-Erzincan, Eskişehir-Afyon gibi bölgesel bazda konuyu ele alarak tesis edilebilecek termik santralların kömürünün karşılanmasına yönelik bir organizasyona gidebilirler. Böylece, hem atıl durumdaki linyit kaynakları değerlendirilmiş olacak, hem de giderek daralan yerli kömür pazarını koruyup daha da geliştirmiş olacaklardır. Böylece, linyit kaynaklarına dayalı olarak yaklaşık 16.886 MW‘lık termik santral kurulu gücü yaklaşık 20.000 MW‘a ulaşabilecektir. Dolayısıyla, kömür aramalarının , bulunan rezervi temsil edecek kömürün kimyasal analizlerinin, kömür külü içindeki bileşenlerin ve üretim sırasında kömüre karışacak olan kömür taban ve tavanındaki litolojik birimler ile kömür damarı içindeki ara kesmelerin, santral teknolojisinin, santral kömür alma sistemlerinin ,stok sahasındaki kömür homojenizasyonunun, santrale verilecek kömürün üretim ve teslim aşamasındaki yöntem ve teknolojilerin gerek elektrik üretimindeki verimliliğin artırılması ve her türlü kayıbın düşürülmesi, gerekse çevresel problemlerin azaltılması yönünden mevcut ve gelecekte tesis edilecek santrallarda ne derece önemli olduğu ortadadır.
Tablo 6- Termik Santraller
Mevcut ve Planlanan Termik Santraller
Planlanan Termik Santraller
Santral Adı
Gücü (MW)
Kömür Tüketimi
(1000 t/yıl)
Santral Adı
Gücü (MW)
Kömür Tüketimi (1000 t/yıl)
Orhaneli
210
1.560
Çankırı-Orta
125
2.200
Yatağan
630
5.150
Çan
300
1.800
Elbistan A
1.360
17.000
Elbistan B
2.100
27.300
Kangal (1,2)
300
3.600
Konya-Ilgın
500
3.900
Tunçbilek (A+B)
429
2.720
Çayırhan (5,6)
600
4.680
Çayırhan (1,2)
300
1.950
Elbistan C
2.100
27.300
Yeniköy
420
3.860
Elbistan D
2.100
27.300
Kemerköy
630
3.860
Tunçbilek
300
1.875
Soma (A+B)
1.034
8.300
Soma C
600
3.350
Seyitömer
600
5.500
Elbistan A
680
8.400
Çayırhan (3+4)
320
2.300
Gölbaşı
150
1.200
Tufanbeyli
330
3.600
Keles
150
1.200
Göynük
150
1.200
Saray
210
1.700
Silopi(Asfaltit)
100
312
Kangal (3)
158
1.800
TOPLAM
6.233
55.800
TOPLAM
10.653
119.117
GENEL TOPLAM
16.886
174.917
Kaynak : VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Fosil Yakıtlardan Elektrik Üretimi Komisyonu Raporu, 2000
Kabuller : Tunçbilek A ve Soma A Santrallerinin 2010 yılında devre dışı kalacağı,
Santrallerin yılda 6.500 saat çalışacağı öngörülmüştür.
Tablo 7- KÖMÜR VE DOĞALGAZ İTHALATININ GELİŞİMİ
YIL
Kömür İthalatı (1000 Ton)
Doğal Gaz (Milyon m3)
TKİ Satış Miktarı (ton)
1990
6.033
3.257
10.138
1991
6.637
4.035
9.492
1992
6.179
4.437
9.696
1993
6.687
4.954
8.754
1994
6.525
5.375
6.265
1995
7.061
6.859
7.818
1996
6.987
7.837
7.953
1997
11.924
9.885
6.872
1998
11.555
9.896
6.168
1999
13.939
12.368
4.800
Kaynak : ETKB İstatistikleri, TKİ Faaliyet Raporları
Üretilemeyen elektrik enerjisinin nedenlerinin ortaya konabilmesi için kömürün arama aşamasından yakılmasına kadar mevcut ve gelecekte tesis edilecek santrallar yönünden analiz edilmesinde yarar görülmektedir. Kömür kalitesi ve miktarından kaynaklanan nedenlerle her geçen yıl üretilemeyen elektrik enerjisi miktarında artışlar görülmektedir. Kömüre dayalı termik santralların toplamında yılda yaklaşık 5,5 milyar KWh elektrik üretilememiştir. Bu üretilemeyen elektrik miktarı yaklaşık 1.000 MW‘lık kurulu güce eşdeğerdir. Kısaca, yakıttan kaynaklanan üretim düşüklüğünü ikame edebilmek için 1000 MW gücünde yeni bir sanralın tesisini gündeme getirmektedir ki, bu güçte yeni bir santralın kurulması da maden + santral olarak yaklaşık 1,5 milyar $‘lık bir yatırım yapılmasını gerektirmektedir. Ülkemizin yaşadığı elektrik kısıntıları dikkate alındığında, konunun ne derece önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.
TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ KURUMU
Türkiye Kömür İşletmeleri 1957 yılında, 6974 sayılı yasa ile kurulmuş olup çalışmalarını 8 Haziran 1984 tarih ve 233 sayılı KHK esaslarına göre düzenlenen ana statü hükümleri çerçevesinde yurt sathına yayılmış 15 işletmesi eliyle yürütmektedir. Kuruluş kanunundaki görevleri devletin genel enerji ve yakıt politikalarına uygun olarak linyit, bitümlü şist, asfaltit gibi enerji hammaddelerini üretmek, değerlendirmek, ülkenin ihtiyaçlarını karşılamak, yurt ekonomisine azami katkıda bulunmak, plan ve programlar oluşturmak ve takip etmek, uygulama stratejilerini tespit etmek ve geliştirilmesini sağlamaktır.
Madenlerin devletleştirilmesi sürecine bağlı olarak TKİ, 1980‘li yılların başından itibaren ülkenin içinde bulunduğu enerji krizini aşabilmek amacıyla linyit sektöründe havza madenciliğini geliştirerek ısınma-sanayii ve elektrik sektörünün kömür talebini karşılamak amacıyla birçok linyit sahalarını projelendirerek işletmeye almıştır.
TKİ, 1978-2000 döneminde toplam 6.233 MW güce ulaşan ve 54 milyon ton kömür tüketen ve bu kömür karşılığı olarak (2000 yılı rakamlarıyla) 34 milyon kwh elektrik üreten termik santralların ve piyasanın kömür talebini karşılayacak şekilde faaliyetlerini sürdürmüştür. 1990‘lı yıllardan itibaren KİT‘lerin Hazine üzerindeki yükünü azaltmak, etkin kaynak kullanımını sağlamak, serbestçe oluşan fiyatlarla rekabet edebilmek, daha etkin hizmet edebilmek için TKİ çalışmalarını sürdürmektedir. 2002 yıl başı itibariyle, ülkemizin 8,6 milyar ton linyit ve 80 milyon ton asfaltit olmak üzere 8,34 milyar ton kömür (taşkömürü hariç) rezervi bulunmaktadır. Bu rezervin % 30,6‘sı TKİ, % 45‘i EÜAŞ, % 24,4‘ü ise özel sektör ruhsatlarında bulunmaktadır. TKİ, gerek kamu gerekse özel sektör katılımı ile ülke ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde; zamanında, yeterli, güvenilir ve ekonomik olarak işletmecilik faaliyetlerini sürdürmektedir. TKİ, 1970‘li yıllardan itibaren yatırımlarını gittikçe arttırmış, işletmelerinde modern iş makinaları kullanarak üretimini talepler doğrultusunda sürdürmektedir. Üretiminin % 90‘ını açık işletmelerden, % 10‘u yer altı işletmelerinden sağlamaktadır. Açık işletmelerde yılda yaklaşık 200 m3 dekapaj gerçekleştirilmekte olup bunun yaklaşık % 50‘si özel sektör eliyle yapılmaktadır. Bazı işletmelerde açık işletme rezervleri 10-15 yıl sonra tükenecektir. Belli dönemlerde, madencilik üretim teknolojilerindeki gelişmeler dikkate alınarak yer altı olarak üretimi planlanan rezervlerin bir bölümünün açık işletme ile üretilmesine yönelik planlamalar yapılarak projelendirilmektedir. Yer altı üretimlerini geliştirmek amacıyla 1980 ve 1990‘lı yıllarda Çayırhan, Tunçbilek ve Soma‘da yer altı mekanizasyon projeleri devreye alınmıştır. Gelecekte bazı bölgelerdeki açık işletme üretimlerini de rezerv tüketimlerini dengelemek amacıyla yeni yer altı projelerinin devreye alınması hedeflenmektedir. TKİ tarafından işletmeye alınmış tüm kömür üretim projelerinde, ısınma ve sanayiinin kömür talebi de dikkate alınmıştır. Özellikle büyük şehirlerimizde yaşanılan hava kirliliğinin bir sonucu olarak mahalli çevre kurullarının yakıt standartlarına getirdiği sınırlamalar, 1986 yılından itibaren ısınma ve sanayii amaçlı kömür ithalatı başlamış, 1987 yılından sonra da doğalgaz ithalatı başlamıştır. 1987 yılında TKİ ısınma ve sanayiye yaklaşık 12 milyon ton kömür satmıştır. 2001 yılı sonu itibariyle ısınma ve sanayiye satışlarda 1987 yılına göre 8 milyon ton pazar kaybı (doğalgaz ve ithal kömür ikamesi ile) olmuştur. Özellikle ısınma ve sanayiye daha temiz, ısıl değeri yüksek, külü düşük kömür verebilmek için TKİ, Tunçbilek‘teki 3 milyon ton/yıl kapasiteli mevcut lavvar tesisine ilave olarak kapasitesini 6 milyon ton/yıl‘a çıkarmıştır. Soma‘da 1995 yılında 3 milyon ton/yıl, Çorum-Dodurga‘da 1997 yılında 200 bin ton/yıl kapasiteli özel sektörce tesis edilen lavvarlarda halen kömür yıkama ve paketleme faaliyetleri devam etmektedir. Bunun yanında, çevre ile uyum sağlayacak iyileştirmelerden biri de açık işletmelerde kömürü aldıktan sonra iç döküm yapılarak kazanılan araziler ve dış döküm sahaları ağaçlandırılmaktadır. 1978 yılından beri sürdürülen çalışmalar kapsamında bugüne kadar yaklaşık 1.500 hektarlık alanda rekültivasyon çalışmaları yapılarak 2,5 milyon adet ağaç dikilmiştir. 2001 yılı sonu itibariyle, TKİ‘de 2.784 memur ve 13.597 işçi olmak üzere toplam 16.381 personel istihdam edilmektedir. TKİ, 1994 yılından itibaren sürekli kâr eden ve 1998 yılında 500 sanayii kuruluşu içinde kârlılıkta birinci sırada yer almış bir kuruluştur. Üretim maliyetleri içerisinde en büyük pay işçilikten gelmektedir. 1988 yılında 33.202 personeli olan TKİ‘nin 2001 sonu itibariyle 12.680 personel (emeklilik ve başka kurumlara geçiş nedeniyle) azalması olmuştur. TKİ‘nin idame projeleri yanında 2003 ve 2004 yıllarında işletmeye alacağı iki önemli projesi bulunmaktadır. Bu projelerden 2,3 milyon ton/yıl kapasiteli Çan Tevzii Projesi ile 2x160 MW gücündeki Çan Termik Santrali ve 2,5 milyon ton/yıl kapasiteli Soma Eynes açık işletme projesi ile Soma B 1-4 Termik Santrali projeleridir. Tablo 8 saha bazında TKİ‘nin ve Türkiye linyit ve asfaltit rezervleri verilmektedir. TKİ‘nin uzun vadeli satılabilir üretim hedefi yaklaşık 38 milyon ton/yıl‘dır. Bu üretimin % 87‘si termik santrallara, % 13‘ü piyasa satışı olarak hedeflenmiştir. TKİ, 1985 yılında ağırlığı santrallara yönelik yatırımlar nedeniyle ton başına 11$ yatırım yapmış olup, 2000‘li yıllarda bu yatırım 0,2 $/tona düşmüştür. Bu yatırım düşüklüğünün en önemli nedeni yeni kömür projelerinin (santral ve piyasa amaçlı) devreye alınamaması, sadece idame ve yenileme yapılmasından kaynaklanmaktadır.
TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ (TKİ)‘NİN SORUNLARI
1999 yılına kadar 3x210 MW gücündeki Kemerköy Termik Santralı‘nın kömür ihtiyacının karşılanacağı Hüsamlar Kömür Sahası‘ndan kömür üretimi yapılamamış, bu nedenle, bu Santralın kömürü Milas - Sekköy‘den temin edilmiştir. Hüsamlar Sahası‘nın işletmeye açılamaması nedenlerinin başında, ETKB‘nca bu sahanın özel sektör eliyle işletilmesi düşüncesiyle yatırımların yapılamayışı, 3096 sayılı Yap İşlet Devret Yasası itibariyle
Tablo 8 - 2002 Yılı Türkiye Linyit-Asfaltit Rezerv Tablosu
İŞLETMELER
REZERV (1000 Ton)
KİMYASAL ÖZELLİKLER*
Mümkün
Muhtemel
Görünür
Hazır
Toplam
Nem
Kül
S
U.M
AID(Kcal/kg)
ADL
Dodurga
2.465
14.300
50
16.815
23
23
1,6
39
3.150
Ayva
7.430
6.590
14.020
23
46
1,4
22
1.470
Evlik
2.255
2.255
32
25
1,7
27
2.290
Orta
50.710
50.710
48
26
0,6
17
1.090
Toplam
9.895
73.855
50
83.800
OLİ
Balkaya
585
0
695
12
41
0,6
22
3.240
Karakütük
479
32
20
531
10
35
2,6
35
3.700
Toplam
479
617
130
1.226
DLİ
Aşkale
80
90
170
16
38
3,7
42
3.400
İspir
1.558
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder